Gruzja

Obywatele polscy nie potrzebują wizy do Gruzji w czasie pobytów do 365 dni. Jeśli w tym czasie opuszczą Gruzję, po czym wrócą do niej, rozpoczyna się kolejny 365-dniowy pobyt bezwizowy. Do przekroczenia granicy wystarczy dowód osobisty, ale zalecamy podróżowanie z paszportem. Wjazd do Gruzji z Rosji przez Abchazję i Osetię Południową jest uznawany za nielegalny i może się skończyć karą grzywny lub więzienia.

Przed wyjazdem do Gruzji żadne szczepienia nie są obowiązkowe. Zalecamy szczepienie przeciwko błonicy i tężcowi (90 zł) oraz durowi brzusznemu (230 zł). Warto także zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i typu B (każda dawka szczepionki 250 zł). Ceny szczepień podano zgodnie z aktualnym cennikiem Centrum Szczepień Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II.

Napiwków, w wysokości ok. 10% od rachunku, oczekują z reguły kelnerzy w większych miastach, np. Tbilisi, Kutaisi czy Batumi. W miejscowościach, gdzie liczba turystów jest mniejsza, personel może się wręcz zdziwić, jeśli zostawicie na stoliku jakieś drobne, z pewnością jednak nie będzie mieć nic przeciwko temu.

Gruzja wśród turystów ma opinię kraju raczej taniego, jednak szybko się to zmienia. Ze względu na napływ podróżników i rozwój rynku turystycznego, ceny jedzenia, pamiątek, biletów wstępu szybko rosną i często się zmieniają.

Przykładowe ceny:

Woda mineralna 1,5 l – od 1,2 GEL
Piwo lokalne 0,5 l – 4 GEL
Piwo importowane 0,5 l – 5 GEL
Wino 0,7 l – od 12 GEL
Kawa – 3 GEL
Coca cola 1 l – 3 GEL
Owoce 1 kg (pomarańcze) – 4 GEL
Posiłek w lokalnej knajpce – od 10 GEL
Posiłek w restauracji – od 20 GEL

• Jednym z elementów gruzińskiej tożsamości, dzięki któremu naród przetrwał lata rosyjskiej, a później radzieckiej dominacji, jest supra – czyli wspólny posiłek. Podczas takiej uczty tamada, mistrz ceremonii, dba o odpowiednią atmosferę przy stole wznosząc co jakiś czas toasty: za Boga, rodzinę, pokój, miłość itd. Toasty są zazwyczaj długie i niepowtarzalne, niekiedy zaskakujące i nieoczywiste, natomiast niegdyś opowiadane podczas supry historie stanowiły niepisaną kronikę gruzińskiego społeczeństwa. Do obowiązków tamady należy także troska o to, by żadna z osób przy stole nie wypiła za dużo ani za mało.
• Według gruzińskiej legendy, gdy Bóg dzielił świat między narody, Gruzini ucztowali i przegapili swoją kolej, dlatego nie został dla nich ani kawałek ziemi. Bogu spodobała się ich beztroska i radość życia, dlatego oddał im najpiękniejszą część – miejsce, które planował zatrzymać dla siebie.
• Mityczny Prometeusz został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wydziobywał mu wątrobę. Gruzja była znana starożytnym Grekom – tutaj mieli przypłynąć Argonauci pod wodzą Jazona w czasie wyprawy po złote runo. W pismach starożytnych Greków tereny te były znane pod nazwą Królestwo Kolchidy.
• W roku 337 chrześcijaństwo ogłoszono religią państwową i w ten sposób Gruzja stała się drugim (po Armenii) krajem chrześcijańskim na świecie.
• Choć czasy panowania Dawida Budowniczego, a później królowej Tamar to odległy XI–XIII wiek, do dziś monarchowie ci wspominani są z ogromnym szacunkiem i sentymentem. Tamar, ogłoszona świętą kościołów prawosławnego i katolickiego, uważana jest za najlepszego władcę w historii kraju, a okres jej panowania nazywany jest złotym wiekiem. Pisano o niej wręcz, że podbija krainy, „o których nikt jeszcze nie słyszał”.
• „Rycerz w tygrysiej skórze” to średniowieczny epos, zabytek języka gruzińskiego. Napisany na dworze królowej Tamar, sławi jej wielkość, potęgę, dobroć i inne przymioty. 1600 strof napisano szesnastozgłoskowcem, co czyni poemat unikatowym w skali światowej.
• Poza Gruzją znacznie powszechniej znana jest postać o zdecydowanie bardziej ponurym charakterze. Josif Wissarionowicz Dżugaszwili, czyli Józef Stalin, urodził się w gruzińskim mieście Gori, w roku 1878. Jest to najbardziej rozpoznawany Gruzin, a wiele osób z jego ojczyzny nadal ma sentyment do tej krwawej postaci, lepiej więc, dla własnego spokoju, nie wchodzić z nimi w dyskusje na ten temat.
• Stosowany jedynie w Gruzji alfabet anbani prawdopodobnie wywodzi się od pisma syryjskiego, chociaż jest powiązany także z aramejskim, greckim i perskim. Język gruziński był używany prawdopodobnie już 4000 lat temu, jest zapisywany od bardzo dawna, najstarsze zabytki pisane pochodzą z V wieku naszej ery. Złośliwi twierdzą, że alfabet ten przypomina rozrzucony makaron, zaś romantyczni (choć anachroniczni) Gruzini – że inspiracją do jego powstania były kręte włosy królowej Tamar…
• Powszechnie używana nazwa Gruzji – Georgia – pochodzi wedle legendy od bardzo tu popularnego św. Jerzego, choć istnieje też wersja, zgodnie z którą określenie to wywodzi się od tureckiego słowa „gurzy”, arabskiego „gurdży” lub perskiego „gordżi”, oznaczających „siłę walczącą z islamem”, zaś w innych tłumaczeniach – „krainę wilków”. Sami Gruzini natomiast określają swój kraj mianem Sakartwelo, a siebie – Kartweli. Trudno dojść więc, co tak naprawdę legło u podstaw tej nazwy, jedno jest natomiast pewne: Gruzini nie lubią nazwy Gruzja, uważając ją za narzuconą przez Rosję, i zdecydowanie preferują słowo Georgia.
• Typowy gruziński krzyż ma ramiona skierowane w dół, bowiem wedle legendy apostołka kraju, święta Nino, pierwszy misyjny krzyż uwiła z pędów winorośli. Gdy roślina zwiędła, gałązki opadły, a kształt krzyża pozostał. Pierwszy krzyż świętej Nino znajduje się do dziś w katedrze Sioni w Tbilisi.
• Najpopularniejsze gruzińskie alkoholowe napitki to wino i czacza. W całej Gruzji można naliczyć około 500 różnych miejscowych szczepów winnych, natomiast czacza, wytwarzana z wytłoków winogronowych, osiągająca moc nawet 60%, nader często sprzedawana jest na targach i ulicznych stoiskach w plastikowych butelkach po coca coli!

Kuchnia dla Gruzinów to element tożsamości i powód do dumy. W górach wypasa się krowy i owce, a ich hodowla prowadzi do obfitości najróżniejszych serów. Dodajmy do tego mięso i jajka, a otrzymamy bazę ciekawych potraw. Wiele przepisów nie zmieniło się od wieków, lecz w każdej wiosce te same dania smakują nieco inaczej. Gruzini najbardziej doceniają kuchnię domową, dlatego jeśli zostaniecie obdarowani churczcheli zdjętymi prosto ze sznura, na którym się suszyły – podziękujcie szczególnie serdecznie, bo zostaliście wyróżnieni!

Do najpopularniejszych potraw należą placki chaczapuri – chacza to ser, puri oznacza chleb. Placki podawane są na nieskończoną ilość sposobów, z mięsem, z większą ilością sera lub zapiekane z warzywami i jajkiem. Innym typowym daniem są pierożki chinkali, mające charakterystyczną formę sakiewek, w których znajduje się mięso mielone i bulion. Bulion należy wysączyć, trzymając pieróg za węzełek. W niektórych miejscach je się pierogi w całości, czasami zostawia się twardą końcówkę. Warto spróbować też mcwadi, czyli grillowanych szaszłyków, zazwyczaj polewanych winem. Gruzini uważają, że to właśnie oni wynaleźli szaszłyk i że nadaje się na niego tylko jagnięcina lub baranina. Jesienią szaszłyki są dekorowane ziarenkami granatu. Jeśli macie ochotę na coś lżejszego, polecamy lobio, czyli gęstą zupę z fasoli gotowanej m.in. z orzechami włoskimi, zawiesiste warzywne leczo – adżapsandali lub wspaniałe roladki z bakłażanów faszerowanych zmielonymi orzechami – badridżiani. Na deser skosztujcie słynnych churczcheli z orzechów nanizanych na nitkę, oblewanych wielokrotnie sokiem z winogron, pysznych i słodkich ciast o niezapomnianym zapachu lub wszechobecnych tklapi, przypominających pergamin placków z zastygniętego soku owocowego.

A do popicia? Może lemoniada z tarchumy (estragonu), słynąca z orzeźwiających właściwości? A może wino? Szczepy gruzińskich winogron są endemiczne, a więc nie występują nigdzie poza Gruzją. Uprawa winorośli ma wielotysięczną historię, a metody produkcji najlepszych win nie zmieniły się od setek lat. Gruzini zdają się żyć dla wina, nawet na nagrobkach znajdywane są liście winorośli, nie wspominając o zdobieniach na domach mieszkalnych, a finezyjne litery gruzińskiego alfabetu podobno także czerpały inspirację z kształtu tej rośliny. Z białych win polecamy szczególnie wytrawne Mtsvani i półsłodkie Pirosmani, z różowych – półwytrawne Tbilisuri, a z czerwonych najpopularniejsze, półsłodkie Khvanchkara oraz wytrawne Mukuzani. Wysokoprocentową czaczę polecamy amatorom oryginalnych smaków – destylowana w winogronowych wytłoczyn wódka sprzedawana jest w używanych plastikowych butelkach, a Gruzini raczą się nią przy każdej okazji (i bez okazji też…).

Już w XII wieku p.n.e. na terenach dzisiejszej Gruzji powstało pierwsze proto-państwo Diaocha, toczące wojny z Asyrią, natomiast istniejąca około połowy I tysiąclecia p.n.e., uwieczniona w mitologii Kolchida, obecne gruzińskie wybrzeże, oraz Iberia, wschodnie górzyste obszary, utrzymywały stosunki handlowe z Grecją i innymi państwami regionu. Przed naszą erą tereny Gruzji zostały wcielone do Imperium Rzymskiego, następnie rejon znalazł się pod wpływem Persji, by później znów uzyskać niezależność. W IV wieku n.e., pod wpływem apostolskich działań świętej Nino, kraj przyjął chrześcijaństwo jako religię panującą, jako drugi na świecie, po Armenii. Od VI wieku stolicą było Tbilisi.

Po panowaniu Arabów (VI–IX wiek) kraj wybił się na niepodległość, mimo symbolicznego protektoratu Bizancjum. Ten okres, a zwłaszcza XI–XIII wiek, to czas największej gruzińskiej potęgi i kształtowania się kultury. To właśnie w tym czasie król Dawid IV, obdarzony później przydomkiem „Budowniczy”, wyparł stąd Turków, dokonał reform armii i administracji, zjednoczył cały kraj i podporządkował sobie większość ziem kaukaskich. Jego wnuczka, królowa Tamar, nazywana „królem królów i królową królowych”, do dziś uważana jest za najwybitniejszą monarchinię ówczesnej Gruzji, a jej imię noszą niezliczone obiekty. W czasach królowej Tamar część ziem Bizancjum została przejęta przez Gruzję, a wraz z rozwojem terytorialnym przyszedł rozwój handlowy, bogacenie się kraju, rozwój kultury i sztuki. Kres tej epoce położyły najazdy tatarskie. Następnie ten kraj chrześcijański, otoczony przez państwa muzułmańskie, tkwił w pogłębiającej się izolacji. Pojawienie się potęgi rosyjskiej, rozumianej jako bliskiej kulturowo i religijnie (w obu tych krajach religią państwową było prawosławie) początkowo witano entuzjastycznie, jako naturalną ochronę przed muzułmańskim zagrożeniem. Dzięki tym kontaktom kultura przeżywała ożywienie, widoczne zwłaszcza w literaturze. Rok 1783 to przełomowa data, gdy na mocy traktatu Gruzja została objęta protektoratem rosyjskim, a w 1810 roku została wcielona do Rosji. Niebawem sytuacja ta zaczęła Gruzinom doskwierać – już około połowy XIX wieku zaczął kształtować się ruch narodowo-niepodległościowy, a niepokoje społeczne trwały aż do lat 20. XX wieku, kiedy tereny te zostały podbite przez bolszewików. W roku 1922 Gruzja stała się częścią Związku Radzieckiego.

Po II wojnie światowej nastąpił rozwój gospodarczy, nową energię zyskał przemysł, infrastruktura, miasta. W latach 80. XX wieku Gruzini znów wyrazili aspiracje niepodległościowe, w wyniku czego w 1991 roku w referendum aż 91% wyborców opowiedziało się za niezależnością od rozpadającego się ZSRR. Prezydentem wybrany został lider ruchu dysydenckiego z lat 70. Zwiad Gamsachurdia, obalony niebawem przez byłego radzieckiego ministra spraw zagranicznych Eduarda Szewardnadze. Kraj ogarnęła wojna domowa między zwolennikami obu prezydentów, w której Szewardnadze odniósł zwycięstwo przy wsparciu Azerbejdżanu, Armenii i Rosji, nie udało mu się jednak odzyskać zbuntowanych na tle narodowościowym Abchazji i Osetii Południowej, które ogłosiły niepodległość.

W roku 2003 Szewardnadze sfałszował wybory wygrane de facto przez przedstawiciela opozycji, Micheila Saakaszwilego, co doprowadziło do masowych protestów, nazwanych później rewolucją róż (jej wzięła się od kwiatów, które trzymali wkraczający do parlamentu zwolennicy opozycji, domagający się ustąpienia Szewardnadzego). Wybrany na prezydenta Saakaszwili przeprowadził bardzo daleko posunięte i skuteczne reformy, wyprowadzając Gruzję z zapaści gospodarczej i likwidując korupcję, jednak w pewnym momencie natrafił na opór społeczny. Oskarżony o przywłaszczenie środków budżetowych, zmienił obywatelstwo, starał się o azyl, był poszukiwany międzynarodowym listem gończym. Obecnie Gruzja zmierza w kierunku wstąpienia do NATO, czemu sprzeciwia się Rosja. Na granicy z Rosją, na terenach Abchazji i Osetii Południowej, nadal bywa niespokojnie.

Gruzja to stosunkowo niewielki kraj, o powierzchni 69 700 km², położony na pograniczu Europy i Azji, toteż w zależności od przyjętego przebiegu umownej granicy miedzy kontynentami, zalicza się ją do krajów europejskich lub azjatyckich. Graniczy z Rosją, Azerbejdżanem, Armenią oraz Turcją, ma dostęp do Morza Czarnego, a długość wybrzeża czarnomorskiego wynosi 310 km. Jest to kraj górzysty, w którym zbudowane głównie z wapieni, pełne jaskiń góry zajmują 2/3 powierzchni: na północy wznosi się Wielki Kaukaz, a na południu – Mały Kaukaz.

Dużą część kraju porastają lasy. Część z nich to reliktowe lasy trzeciorzędowe, będące rzadkością w jakimkolwiek innym kraju. Można tu spotkać jodłę kaukaską, świerk kaukaski, dąb, grab, buk, częste są także zarośla różaneczników, w tym krzewów azalii i rododendronów. Liczne są ssaki, takie jak niedźwiedź brunatny, kozica, ryś, dzik, koziorożec kaukaski. W górach gniazdują sępy, orły i inne ptaki drapieżne. Flora i fauna Gruzji zawiera elementy charakterystyczne zarówno dla gór, jak również dla terenów śródziemnomorskich.

Na terenie Gruzji dominuje klimat podzwrotnikowy, ale ze względu na ukształtowanie powierzchni występują piętra klimatyczne. W części zachodniej klimat jest ciepły, łagodzony przez wpływ Morza Czarnego. Na wschodzie klimat staje się bardziej kontynentalny.

Ze względu na burzliwe dzieje, większość zachowanych zabytków sztuki gruzińskiej to architektura – potężne mimo niewielkich nieraz rozmiarów, kamienne kościoły. Pierwsze bazyliki wzniesiono w V wieku, później sztuka pozostawała pod wpływem Bizancjum, natomiast najpiękniejsze katedry pochodzą z XI wieku (Kutaisi, Mccheta, Alawerdi). Katedra w Nikorcmindzie słynie z bogatej dekoracji – wzniesiona w XI wieku, została ozdobiona w XVI i XVII stuleciu. W Gelati można zobaczyć interesujące połączenie fresku z mozaiką, nie mające analogii w sztuce bizantyńskiej i świadczące o odrębności sztuki gruzińskiej. Stosunkowo nielicznie zachowane freski są ciemne, surowe i majestatyczne, a ich prosty, choć pełen wyrazu rysunek najlepiej świadczy o zamierzchłości czasów, w których powstały.

Bardzo ważnym obyczajem jest supra, czyli uczta, a dosłownie – stół. Nie zawsze musi być to wydarzenie zorganizowane, niekiedy wystarczy po prostu rozstawić kilka potraw i nalać wina, by rozpocząć pełne radości biesiadowanie. Zawsze przewodzi temu tamada, starszy stołu, starosta, który wygłasza toasty, dba o ich charakter i częstotliwość. Jednak mimo sporej ilości wypijanego alkoholu Gruzini rzadko się upijają – utrata panowania nad sobą to dyshonor i wstyd. Bardzo często suprze towarzyszą tradycyjne, ludowe tańce, których uczy się tu już od dziecka, oraz czakrulo – wspaniałe pieśni polifoniczne, wykonywane przez mężczyzn. Warto wiedzieć, że każdy region Gruzji ma odmienne melodie oraz odmienne dialekty, niekiedy bardzo mocno różniące się od siebie.
Gruziński kościół prawosławny, do którego należy około 82% mieszkańców, jest jednym z najstarszych kościołów chrześcijańskich na świecie. Nauczali tu apostołowie Andrzej, Maciej, Szymon, być może także Bartłomiej i Juda Tadeusz, zaś od IV wieku działalność misyjną prowadziła tu najsłynniejsza z gruzińskich świętych – św. Nino. Kościół gruziński jest narodowy i niezależny od innych kościołów prawosławnych, wiele tradycji jest rodzimych, przedchrześcijańskich, zaadaptowanych przed wiekami na potrzeby nowego kultu. Na przykład, w okresie bożonarodzeniowym w domu stawia się czyczylak – gałązkę czy pień z leszczyny ozdobiony wstążkami i zimozielonymi pędami, w tym ostrokrzewu. W czasie ślubu w cerkwi zazwyczaj znajduje się tylko kilka osób, a weselnicy czekają na parę młodą w domu. Na weselach panie i panowie siadają osobno, ale w czasie stypy siedzą przy jednym stole.

Około 9% Gruzinów, mieszkających głównie w głównie w Abchazji, Adżarii oraz Dolnej Kartlii, wyznaje islam. Obecna jest tu też niewielka mniejszość żydowska.

Suto zastawiony stół, piętrzące się jeden na drugim półmiski z wybornym jedzeniem, wino z rogu, czacza, której moc sięga 70% – Gruzja to z pewnością nie jest kraj dla abstynentów i odchudzających się! Aż trudno sobie wyobrazić, że supra, czyli tradycyjna uczta gruzińska, została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. O jej znaczeniu, rodzajach, przebiegu czy zasadach, o jakich pamiętać powinni goście, napisano już bardzo wiele.

Szczególnie ważną rolę podczas supry pełni mistrz ceremonii, tamada, którego jedną z ról jest wygłaszanie pełnych inwencji, za każdym razem innych toastów – nawet do 20 podczas jednej uczty! Jeśli w czasie Waszej luksusowej wycieczki do Gruzji zostaniecie zaproszeni na taką uroczystość pamiętajcie, że toasty wznosi się tylko winem i czaczą, tamadzie przerywać nie wolno, a napełniony winem róg należy wysączyć aż do dna!

Choć nam, Polakom, osoba Stalina kojarzy się jednoznacznie negatywnie, uczucia Gruzinów do niego są mieszane. Wśród zaskakująco licznych mieszkańców krajów byłego ZSRR panuje sentyment do czasów, gdy Związek Radziecki był mocarstwem, a wdzięczność za ten stan odczuwają właśnie w stosunku do Dżugaszwilego. Dlatego w czasie Waszej luksusowej wycieczki do Gruzji nie omijajcie Gori – miasta, w którym urodził się dyktator – i odwiedźcie poświęcone mu muzeum. Choć w Gruzji znaleźć można bez liku miejsc znacznie piękniejszych i ciekawszych, to wizyta w rodzinnym mieście człowieka, którego ofiarą padły miliony ludzi, a jednak przez wielu nadal otaczany jest szacunkiem, może skłaniać do refleksji.

Co zobaczyć w Gruzji? Odpowiedź jest jedna – wszystko! Ponieważ jednak tak szeroko zakrojony plan mógłby okazać się niemożliwy do zrealizowania podczas jednej luksusowej wycieczki do Gruzji, wybraliśmy dla Was garść miejsc, które stanowią absolutny hit.

Z pewnością nie można ominąć Tbilisi, tworzącego zaskakujący i barwny konglomerat najrozmaitszych wpływów, gdzie tu i ówdzie unosi się zapach siarki, a zaułki starówki wabią coraz to kolejnymi niespodziankami. Jeśli Wasza ekskluzywna podróż do Gruzji przypadnie na sezon zimowy, polecamy wizytę w Gudauri, znanej wśród narciarzy i snowboardzistów jako zimowa stolica Gruzji, natomiast o każdej porze roku (pod warunkiem wszakże, że drogi będą przejezdne...) trzeba wybrać się do Stepancminda , by stanąć u stóp u stóp Kazbeku i zobaczyć jedną z najsłynniejszych gruzińskich cerkwi, Cminda Sameba. Nieopodal ciągnie się dolina Truso, słynąca z przepięknych krajobrazów, dlatego Waszą luksusową wycieczkę do Gruzji możecie wykorzystać też na przyjemny trekking. A ponieważ ekskluzywne wakacje w Gruzji straciły by bardzo wiele ze swego smaku bez degustacji tutejszego wina, zapraszamy do Kachetii, regionu słynącego z sześciotysięcznej tradycji winiarskich!

Ekskluzywne hotele w Gruzji są równie niebanalne, jak i sam kraj. Podczas Waszej wycieczki do Gruzji będziecie mieć okazję zamieszkać w obiektach zarówno rozległych, liczących po sto kilkadziesiąt pokoi, jak i w kameralnych, butikowych. Do tej pierwszej kategorii należy czterogwiazdkowy Rooms Design Kazbegi, z którego basenu podziwiać można widok na Kazbek, a kasyno dostarczy dodatkowych emocji, oraz pięciogwiazdkowy Radisson Collection Tsinandali w regionie Kachetii, gdzie popływać można w basenie z panoramą Kaukazu, a o podniebienie Gości dbają cztery restauracje i bary. Zupełnie innych wrażeń dostarczy Wam niewielki, liczący zaledwie 21 pokoi pięciogwiazdkowy hotel Kabadoni Boutique w Signagi, z wnętrzami urządzonymi przy użyciu lokalnych akcentów, a także jeden z najlepszych hoteli w Tbilisi, Shota. Choć luksusowych hoteli w Gruzji nie jest zbyt wiele możecie być pewni, że wybraliśmy dla Was prawdziwe perełki!

Luksusowe wakacje w Gruzji to nieprzerwany ciąg przyjemności i zaskoczeń! Tutaj wino leje się strumieniami, krajobrazy przyprawiają o zawrót głowy, kultury mieszają się ze sobą, a urozmaicona architektura przypomina o skomplikowanej i bujnej historii tego kraju. Wasza ekskluzywna wycieczka do Gruzji powiedzie Was przez jedno z najstarszych miast świata – Tbilisi, położoną u stóp Kazbeku Stepantsmindę, Mcchetę będącą miejscem koronacji i pochówku gruzińskich władców, zatrzymaną w czasie dolinę Truso czy dziką Kachetię, zwaną gruzińską stolicą wina. Jeśli podczas luksusowej podróży do Gruzji zechcecie wziąć ślub – zapraszamy do Signagi, miasta miłości, w którym pałac ślubów działa 24 godziny na dobę!