USA

Indianie zamieszkujący tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych mieli zróżnicowane pochodzenie etniczne. Tworzyli plemiona, które często wchodziły ze sobą w konflikty. Zajmowali się myślistwem, rybołówstwem, rolnictwem i zbieractwem. W Ameryce nie było wtedy koni. W sumie plemiona mogły liczyć aż 10 mln osób. Nie zjednoczyły się nigdy, gdyż uniemożliwiały to spory plemienne.

W 1492 Krzysztof Kolumb dopłynął do wysp kontynentu amerykańskiego. Niewiele później John Cabot, wenecki żeglarz służący Anglii, szukał przejścia do Indii, przy kanadyjskich i amerykańskich wybrzeżach. Ta wyprawa stała się podstawą roszczeń Anglii do ziem Ameryki Północnej. W 1565 roku założono pierwszą stałą europejską osadę na kontynencie amerykańskim. Było to St. Augustine, na Florydzie, osadę założyli Hiszpanie. W XVII wieku zaczęto mówić o tych ziemiach Nowa Hiszpania. Tymczasem pierwszą brytyjską kolonię założono w 1585 roku. Osada Roanoke, na wyspie u wybrzeży Wirginii, nie przetrwała. Dopiero założenie Jamestown w 1607 roku zakończyło się sukcesem. Do jednego z mitów założycielskich USA przeszła wyprawa 102 osób na statku Mayflower z roku 1620. Uczestniczący w niej mężczyźni podpisali umowę dotyczącą zasad nowego ładu społecznego. Wtedy tereny te zaczęto nazywać Nową Anglią. W XVII wieku w kolonialnym wyścigu do Ameryki brały udział także Francja, Holandia i Szwecja. Nowy Jork na początku swojego istnienia nazywany był Nowym Amsterdamem. Mocarstwa europejskie traktowały kolonie jako tani rynek zbytu, jako kolonie karne, jako rezerwuar surowców naturalnych. Tymczasem żyły tu już kolejne pokolenia osób pochodzenia europejskiego, którymi zarządzali angielscy gubernatorowie, nie znający realiów i nie czujący wspólnoty z podwładnymi. Momentem kryzysowym, iskrą zapalną było wydarzenie zwane „bostońskim piciem herbaty” z roku 1793. 130 mężczyzn zniszczyło ładunek herbaty przywieziony z Anglii, który miał zostać sprzedany bez ceł i podatków, z ogromną szkodą dla gospodarki kolonii. Wydarzenie zostało przeprowadzone błyskawicznie, bez uciekania się do jakiejkolwiek przemocy, a żaden ładunek poza herbatą nie ucierpiał. Ten epizod stał się jednak przełomem, ukazującym sprzeczność interesów Anglii i kolonii. 19 kwietnia 1775 roku doszło do bitwy pod Lexington. Była to pierwsza konfrontacja zbrojna kolonistów i armii angielskiej. W wojnie o niepodległość brali udział różni przybysze z Europy. Stronę amerykańską wpierali czynnie między innymi Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Puławski.

II Kongres Kontynentalny, w dniu 4 lipca 1776, ogłosił Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Formalnie zerwano z przywództwem Europy. Twórcą deklaracji był Thomas Jefferson, a jej sygnatariusze zostali nazwani Ojcami Założycielami. Uchwalona w 1787 roku, utrzymana w duchu oświeceniowym, konstytucja obowiązuje (z poprawkami) do dnia dzisiejszego.

Pierwszymi mieszkańcami Hawajów byli najprawdopodobniej polinezyjscy osadnicy, którzy przybyli tutaj z wysp należących do dzisiejszej Polinezji Francuskiej. Dla Europy wulkaniczne wyspy odkrył podróżnik z Wielkiej Brytanii James Cook – Hawaje nazwano wtedy Wyspami Sandwich, na część 4. Hrabiego Sandwich. W wyniku przybycia na Hawaje Europejczyków ówcześni mieszkańcy wyspy niemający odporności na powszechne w Europie choroby masowo umierali m.in. na grypę i ospę.

W wyniku starć wodzów hawajskich wysp władzę nad archipelagiem przejął Kamehameha I. Dynastia władcy, który zjednoczył Hawaje, panowała nieprzerwanie do 1874 roku. W 1887 roku doszło do rewolucji pokierowanej przez białych imigrantów. Ówczesnego króla zmuszono do uchwalenia tzw. konstytucji bagnetowej, która pozbawiała praw wyborczych obywateli o niewystarczającym dochodzie lub inwestycjach w ziemię, co w praktyce oznaczało zdominowanie w działalności politycznej rdzennych mieszkańców Hawajów. Następnie na tronie zasiadła królowa Lydia Lili’uokalani – władczyni pragnęła odzyskania praw wyborczych przez właściwych obywateli Hawajów. Jej plany nie spodobały się Europejczykom i Amerykanom, którzy doprowadzili do abdykacji królowej. Republikę Hawajów proklamowano w 1894 roku. W kraju nadal panowały nierówności, uderzające zwłaszcza w rdzenną hawajską ludność. Antyamerykański ruch oporu próbował jeszcze przywrócić władzę byłej królowej, jednak w lipcu 1898 roku Stany Zjednoczone oficjalnie zajęły kraj, przyłączając go do swoich terytoriów. W 1959 roku Hawaje dołączone zostały do USA jako 50. stan.

USA graniczą z Kanadą na północy i z Meksykiem na południu. Linia brzegowa bez wysp ma łączną długość 19 924 km. Stany Zjednoczone zajmują powierzchnię 9 373 967 km². Pod tym względem to 3. największy kraj na świecie. Na tak ogromnym obszarze występują prawie wszystkie strefy klimatyczne i właściwie każda spotykana na Ziemi formacja roślinna. Kraj jest podzielony na 6 krain geograficznych położonych na kontynencie, do tego dochodzi Alaska oraz Hawaje. Przyroda jest chroniona tylko na wyznaczonych obszarach. USA jako pierwszy kraj na świecie ustanowiły instytucję parku narodowego. Każdy park narodowy jest patrolowany przez strażników – rangerów. Gęsta sieć autostrad oplata całe państwo. Jedynie na północy znajdują się drogi, które w zimie, miejscami, czasowo mogą być nieprzejezdne.

Archipelag Hawajów składa się z niemal 140 wysp, z czego osiem głównych to wyspy zamieszkane, do których należą: Hawai’i, Maui, Kaho’olawe, Lana’i, Moloka’i, O’ahu, Kaua’i oraz Ni’ihau. Hawaje znajdują się ponad 3000 km od Stanów Zjednoczonych. Najwyższa góra to Mauna Kea o wysokości 4205 m n.p.m., jeśli jednak mierzyć ją od znajdującej się na dnie Pacyfiku podstawy, to góra byłaby wyższa niż Mount Everest, obecnie najwyższy szczyt na świecie. Każda z wysp powstała ze skał wulkanicznych pochodzących z tzw. plamy gorąca. Aktywne wulkany znajdują się obecnie na południu wyspy Hawai’i. Dzięki wulkanicznej aktywności na przestrzeni wieków na Hawajach wykształcił się wspaniały, niepowtarzalny krajobraz. Wyspy cechuje ponadto występowanie endemicznych gatunków fauny i flory. Na terenie Hawajów wyodrębniono dwa parki narodowe: Haleakala na wyspie Maui oraz Park Narodowy Wulkanów Hawai’i na wyspie o tej samej nazwie. Na wyspach panuje klimat tropikalny z dwiema porami roku – suchą i deszczową.

Amerykanie w codziennym obyciu są uśmiechnięci i pomocni. Nie ma rzecz niemożliwych. W razie jakiegokolwiek problemu, uczynni Amerykanie znajdą rozwiązanie. Otwartość jest dość duża, podobnie jak poszanowanie cudzej wolności. Ważne jest, by nie przeszkadzać innym i nie zakłócać spokoju. Zasady kultury mogą różnić się w poszczególnych stanach. Jednocześnie to, co jest dozwolone w jednym, może być źle widziane czy wręcz zabronione w drugim stanie.

Pod względem religijnym dominuje chrześcijaństwo (80% społeczeństwa). Funkcjonują różne kościoły, także lokalne. Sprawowanie kultu jest dość podobne w każdym z nich. Przekonanie, ze Bóg i tak kocha ludzi, bez względu na ich postępowanie, jest mocno zakorzenione, także u osób mało religijnych. Podobnie, mówi się, że „Bóg jest taki, jak jego kapłani”.

Rozwijająca się na Hawajach kultura stała się udziałem najpierw przybyłych tutaj Polinezyjczyków, a następnie kolonizatorów, głównie z Wielkiej Brytanii, później również imigrantów z Ameryki Północnej. Politeistyczne wierzenia przybyszów z wysp obecnej Polinezji Francuskiej zaczęły przenikać się z chrześcijaństwem głoszonym przez misjonarzy ze Starego Kontynentu, co zauważyć można chociażby w rękodzielnictwie np. rzeźbach mających przedstawiać pradawne bóstwa.

Nieodłącznym elementem hawajskiej kultury jest też taniec hula, który wywodzi się z tradycji i aktywności kulturalnej Polinezyjczyków. Zwykle taniec wykonuje się przy dźwiękach pieśni – mele. Grupę taneczną lub szkołę tańca hula określa się mianem hālau. Hula zmieniło się wraz z wkroczeniem w XX wiek, kiedy na wyspach zaczęła rozwijać się turystyka i taniec zaczęto wykorzystywać również w bardziej komercyjny sposób.

Na Hawajach 11 czerwca każdego roku obchodzi się święto Kamehameha, czyli jednego z dawnych przywódców królestw hawajskich, który doprowadził do zjednoczenia wysp w 1810 roku i był pierwszym władcą dynastii rządzącej na Hawajach do 1874 roku. Król Kamehameha otworzył Hawaje na handel zagraniczny ze Stanami Zjednoczonymi i Europą.