-
Historia
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszego Nepalu, w Kotlinie Kathmandu i Taraj, pochodzą z okresu 800 p.n.e. – 1200 n.e. Najdawniejsi mieszkańcy Nepalu należeli do plemion indyjskich i tybetańskich, które w III wieku p.n.e. podbite zostały przez panującą w Indiach dynastię Maurów. Po jej upadku Nepal dostał się pod wpływy państw sąsiednich, w tym Tybetu. Gdy w II wieku kraj najechany został przez Indie, panujący tu do tej pory buddyzm stracił na znaczeniu – zastąpił go hinduizm, a Hindusi wprowadzili system kastowy, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Dopiero w XIII wieku władzę zdobyła dynastia rdzennie nepalska – Mallów. W tym okresie królestwo cieszyło się jednością polityczną i spokojem, wskutek czego nastąpił rozkwit państwa. W XV wieku doszło do rozpadu państwa na cztery mniejsze: Patan, Bhadgaun, Kathmandu, Banepa, tym niemniej był to czas szczególnego rozwoju sztuki, a zwłaszcza budownictwa buddyjskich stup, powstawały liczne pagody, hinduistyczne świątynie i pałace.
Podzielony kraj połączył w 1768 roku władca Gurkhów, Prithwinarajan Śah, który podbił Kathmandu, Patan i Bhaktapur. Jednak już niebawem królestwo znalazło się pod silnymi wpływami Imperium Brytyjskiego, prowadzącego na tym terenie walkę o wpływy z Rosją. Brytyjczycy zaanektowali część kraju, co spowodowało rebelię, w wyniku której władzę zdobył premier. Królowie odzyskali władzę dopiero w połowie XX wieku, zaś w 1923 roku Królestwo Nepalu uzyskało suwerenność i stało się niepodległym państwem, choć wciąż pozostającym bardzo mocno pod wpływami brytyjskimi. W 1962 roku uchwalono nową konstytucję. W 1996 r. wybuchła, trwająca do dziś, rebelia maoistyczna. Partyzanci domagają się zniesienia monarchii i wprowadzenia systemu komunistycznego. W 1996 roku wybuchła w Nepalu wojna domowa między rządem a maoistami, połączona z masakrą, do której doszło w 2001 roku w pałacu królewskim. Zginął wówczas ówczesny król Birendra wraz z większością członków swojej najbliższej rodziny. Koronę odziedziczył wówczas król Gyanendra Bir Bikram Shah Dev, który w 2005 roku wprowadził w Nepalu stan wyjątkowy. Po wielu uzgodnieniach i porozumieniu z maoistami ostatecznie w 2008 roku Zgromadzenie Narodowe oficjalnie zniosło monarchię i proklamowało federalną republikę demokratyczną. Po głosowaniu w parlamencie królowi i jego rodzinie nakazano opuszczenie pałacu królewskiego w ciągu 15 dni. Konstytucja Nepalu została ostatecznie przyjęta w 2015 roku.
-
Geografia
Nepal położony jest w Azji Południowej, w samym sercu Himalajów. Od północy graniczy z Chinami, a od południa, wschodu i zachodu z Indiami. Kraj jest niezwykle zróżnicowany pod względem ukształtowania terenu. Co ciekawe, różnica wysokości pomiędzy najniższym a najwyższym punktem w Nepalu wynosi aż 8780 metrów! Te kontrasty powodują, że wyróżnia się tu aż pięć pięter klimatycznych, w których panuje odmienny klimat: zwrotnikowy-monsunowy (do 1200 m n.p.m.), piętro z klimatem umiarkowanym odmiany monsunowej (od 1200 do 2100 m n.p.m.), klimat umiarkowany chłodny (od 2100 do 3300 m n.p.m.), alpejski (od 3300 do 5000 m n.p.m.) i klimat wysokogórski – tundrowy (powyżej 5000 m n.p.m.). Takie zróżnicowanie klimatu znajduje odzwierciedlenie w szacie roślinnej Nepalu, gdzie wyróżnia się kilka pięter roślinnych, co wpływa na bardzo duże urozmaicenie krajobrazu. Wieczne śniegi i lodowce stanowią aż 15% powierzchni kraju! Południowa część Nepalu porośnięta jest tropikalnym lasem, przy granicy z Indiami rozciąga się część ogromnej Niziny Hindustańskiej – Taraj. Na północy rozciąga się pasmo Himalajów z najwyższym szczytem świata Mont Everest (Czomolungma) – 8850 m n.p.m. oraz siedem innych szczytów powyżej 8000 m. W środkowej części Nepalu położone są Himalaje Małe o wysokości szczytów 2400–4300 m n.p.m., równie chętnie odwiedzane przez turystów.
-
Kultura i religia
Wertując przewodniki po Nepalu, oglądając plakaty czy tabliczki w górach, na pewno zobaczycie hasło: „Nepal jest, by zmieniać Ciebie, a nie po to, byś Ty go zmieniał”. To przesiąknięty duchowością, tajemniczy kraj położony pomiędzy „chińskim smokiem” a „indyjskim słoniem”. Nie bez kozery za jego odkrywców dla szerszego świata uważa się poszukujących oświecenia hippisów, którzy przybywali tu licznie podczas barwnej dekady lat 60. i 70. Aby zrozumieć nepalską kulturę trzeba mieć świadomość, jak bardzo mocno powiązana jest ona z religią. Najdobitniejszym tego przykładem jest tutejsza architektura – większość unikatowych zabytków to budowle poświęcone boginiom i bogom. Szczególnie wiele z nich podziwiać można w Dolinie Kathmandu. Zobaczycie tu piękne, buddyjskie stupy (zwane też pagodami lub czortenami; „starożytne, monumentalne relikwiarze, kiedyś budowane dla królów i bohaterów, przetransformowane w głęboką ekspresję wiedzy. Właściwie zinterpretowana zarówno przez rozum jak i przez intuicję, Stupa odzwierciedla harmonię i perfekcję uniwersalnych zasad i zaprasza ludzką świadomość do rozwinięcia jej pełnych możliwości” – ten cytat z Lamy Anagariki Gowindy najlepiej wyjaśnia, czym są stupy i dlaczego się je buduje), świątynie hinduistyczne czy też liczne monastyry. Nie ustępują im wspaniale zdobione pałace w Kathmandu, Bhadgaun czy Patanie.
Ludność nepalska w ok. 90% wyznaje hinduizm, ok. 7% buddyzm, ok. 3% to muzułmanie. Religia odgrywa bardzo ważną rolę w życiu całego społeczeństwa, a święta religijne, festiwale, są niezwykłymi i bardzo barwnymi wydarzeniami. Podstawą organizacji społecznej większości ludów jest patriarchalna rodzina. Co więcej, grupy kastowe jako jednostkę społeczną zniesiono tu dopiero w 1963 roku.