Samoa

Wulkaniczne wyspy archipelagu zamieszkane zostały najpewniej około 3000 lat temu, kiedy przybyli tu pierwsi Polinezyjczycy. Z tego właśnie okresu pochodzą najstarsze zachowane odłamki ceramiki z okolic Mulifanua na wyspie Upolu. Charakterystyka języka samoańskiego wskazuje na to, że osadnicy prawdopodobnie pochodzili z regionu Tonga. Przez lata ludy Samoa zajmowały się współpracą, handlem, a niekiedy także bitwami z sąsiednimi Fidżi oraz Tonga, opierając swoje życie w dużej mierze na żeglowaniu oraz uprawie pochrzynu, taro czy trzciny cukrowej.

Za pierwszego Europejczyka, który postawił stopę na Samoa, uważa się Holendra Jacoba Roggevena, przybyłego tu w 1722 roku. W następnych dziesięcioleciach na archipelag wyruszały liczne wyprawy Europejczyków i Amerykanów, a przez region Pacyfiku zaczęło przepływać coraz więcej statków handlowych. Kolonialne ambicje Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec doprowadziły jednak do wybuchu wojny domowej toczącej się w latach 1886–1894, w wyniku której Stany Zjednoczone zaanektowały wschodnią część wysp – znaną dziś jako Samoa Amerykańskie, Niemcy natomiast wschodnią – pokrywającą się z terenem dzisiejszego państwa Samoa.

W czasie I wojny światowej na tereny archipelagu przybyły wojska Nowej Zelandii, która przejęła tu w imieniu ONZ kontrolę administracyjną. Przez kolejne prawie 50 lat stosunki pomiędzy mieszkańcami wyspy a ich protektorem były burzliwe, a na tutejszą gospodarkę wpływ miały również Stany Zjednoczone, wykorzystujące w czasie II wojny światowej Upolu za swój garnizon wojskowy. Dopiero pod koniec lat 40. władze Nowej Zelandii zgodziły się na utworzenie tu rady stanu i zgromadzenia ustawodawczego, co przyczyniło się do zwołania konwencji konstytucyjnej i przedsięwzięcia reform rządowych, podczas trwających przez kolejną dekadę starań o niepodległość. W 1962 roku Samoa Zachodnie stało się pierwszym tak dużym niepodległym krajem na Pacyfiku, a Malietoa Tanumalifi rozpoczął sprawowanie rządów. W roku 1997 kraj zmienił nazwę z Samoa Zachodniego na obecnie używaną – Samoa. Po śmierci Tanumalfiego porzucono dożywotnie prawo pełnienia urzędu, a obecne kompetencje kolejnych przywódców, zwanych tutaj o le Ao o le Malo, pokrywają się z prawami i obowiązkami stanowiska prezydenckiego.

Samoa położone jest w rejonie Polinezji, na południe od równika, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Nową Zelandią a Hawajami. Kraj położony jest na dwóch głównych wyspach – Upolu i Savai’i, które jako jedyne w archipelagu są zamieszkane i stanowią około 99% całkowitej powierzchni lądowej kraju, oraz ośmiu mniejszych wysp, jak na przykład Manono, Apolima czy Namua. Choć wszystkie z wysp geologicznie są pochodzenia wulkanicznego, obecnie jedynie najbardziej wysunięta na zachód Savai’i jest aktywna wulkanicznie. Ostatnie erupcje miały tu miejsce w roku 1911. Samo Savai’i jest szóstą największą wyspą polinezyjską – po Wyspie Północnej, Południowej i Stewart w Nowej Zelandii oraz hawajskich Hawai’i i Maui.

Tropikalny, równikowy klimat Samoa charakteryzuje niewielka amplituda temperatur oraz wysoki poziom wilgotności utrzymujący się cały rok. Niezależnie od miesiąca, średnie temperatury w dzień wynoszą tu pomiędzy 24 a 30°C, a temperatura otaczającego wyspy oceanu – około 28°C. Wyraźnie zaznaczone są tu jednak pora sucha, trwająca od maja do października, oraz pora deszczowa, w której pojawiać mogą się także cyklony – od listopada do kwietnia. Średnie sumy opadów różnią się jednak pomiędzy poszczególnymi fragmentami archipelagu i tak w interiorze sięgać mogą niemal 7500 mm, natomiast na północno-wschodnim wybrzeżu jedynie 2500 mm.

Już pierwszy artykuł najnowszej konstytucji Samoa z roku 2012 głosi, że kraj jest narodem chrześcijańskim, założonym przez Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego. Szacuje się, że ponad 98% społeczeństwa Samoa wyznaje religię chrześcijańską, jednak stowarzyszeni są oni w różnych jej odłamach. Około 29% mieszkańców deklaruje przynależność do Chrześcijańskiego Kościoła Kongregacyjnego, 18,8% do wyznania rzymskokatolickiego, a kolejne 16,9%, 12,4%, 6,8% i 4,4% odpowiednio do odłamu metodystów, Zgromadzenia Bożego, Kościoła Jezusa Chrystusa w Dniach Ostatnich oraz Adwentystów Dnia Siódmego. Rząd Samoa nie wymaga rejestracji grup religijnych i deklaruje poszanowanie wolności religijnej, jednak odsetek osób wyznających hinduizm, buddyzm czy judaizm jest tu znikomy. W kraju znajduje się jedna z ośmiu najważniejszych świątyni bahaistycznych na świecie oraz jeden meczet, choć liczba muzułmanów nie przekracza 70 osób.

Tradycyjna kultura Samoa, zwana Fa’a Samoa, pozostaje wpływowa zarówno w polityce, jak i życiu codziennym. Tradycyjne fa’a odnosi się do ogółu zachowań, obowiązków oraz relacji pomiędzy Samoańczykami między sobą oraz osobami sprawującymi władzę. Głównym elementem kultury jest fa’amatai – system organizacji społecznej. Fa’a Samoa odnosi się także do odpowiedniego sposobu chodzenia, okresów modlitwy, tłumaczy znaczenie symboli czy poprawne relacje w rodzinie. Najważniejszą ceremonią kultury Samoa jest rytuał ‘Ava, polegający na uroczystym przemówieniu oraz uroczystym wypiciu tradycyjnego napoju przyrządzanego z pieprzu metystynowego. Ceremonia odbywa się przy wszystkich najważniejszych okazjach, w tym nadaniu głównych tytułów, powitaniach i pożegnaniach ważnych gości lub lokalnych zgromadzeniach. Mimo rytualnych odniesień Fa’a Samoa, po przybyciu europejskich misjonarzy w pierwszej połowie XIX wieku odnaleziono wiele podobieństw pomiędzy lokalną kulturą a chrześcijaństwem – takich jak szacunek do starszych czy wiara w istnienie absolutu – co przyczyniło się do jego rozwoju na terenie całego kraju.