Finlandia

Zasiedlenie Finlandii przebiegało wieloetapowo. Kolejne fale przybyszów wypierały dawniejszą ludność coraz bardziej na północ. Przodkowie dzisiejszych Finów przybyli w połowie IV tysiąclecia p.n.e., a na początku I tysiąclecia n.e. ludność ugrofińska wyparła Lapończyków. Wikingowie przez tereny Finlandii pędzili bydło i karawany handlowe. Efektem tych kontaktów był rozwój struktury plemiennej i konsolidacja luźnych do tej pory osad. Fińskie słowo kuningas oznacza zarazem króla i wodza. O najważniejszych sprawach decydowano na käräjät – wiecu plemiennym.

Chrystianizację Finlandii rozpoczął król Szwecji Eryk IX. W roku 1155 na jego polecenie przybył do Turku biskup Henryka z Uppsali. Biskup został wkrótce zabity, Szwedzi podjęli kolejne wyprawy zwane krucjatami. Walki trwały do połowy XIII wieku. Finowie znaleźli się pod panowaniem szwedzkim, zachowując pewną autonomię. Na próby ograniczania praw reagowali buntami i powstaniami.

W XVI wieku przeprowadzono intensywne osadnictwo w środkowej i północnej części kraju. W ciągu 30 lat osiedliło się tam więcej ludzi, niż przez całe średniowiecze. Zmiany klimatu zachodzące w XVII wieku pociągnęły za sobą klęski głodu. Wojny i nieurodzaje sprzyjały emigracji. W 1700 roku fiński duchowny Daniel Juslenius opublikował tekst o konieczności oderwania się od Szwecji, który zapoczątkował budzenie świadomości narodowej.

W czasach wojen napoleońskich położenie Finlandii okazało się strategiczne. W roku 1809 kraj przeszedł pod panowanie rosyjskie. Car przyłączył do Finlandii ziemie zagrabione jeszcze w XVIII wieku, przeniósł stolicę i uniwersytet z Turku do Helsinek, zamówił plan miasta wzorowany na Petersburgu. Stan ten nie trwał długo – od lat 80. XIX wieku język rosyjski został językiem urzędowym, zniesiono fińską monetę i planowano wcielić fińską armię do rosyjskiej. Do protestów włączyli się wszyscy, w tym kompozytor Jean Sibelius. Gdy Rosja przegrała wojnę z Japonią w roku 1905, zarzucono rusyfikację. Niepodległość Finlandii ogłoszono w roku 1919. W czasie II wojny światowej Finlandia została zaatakowana przez ZSRR i pokonana, podpisała traktat pokojowy. W roku 1941 przystąpiła do układu Państw Osi przeciwko ZSRR, ale do roku 1944 nie toczono tu walk. Następnie kraj skapitulował i poparł Aliantów. Po wojnie Finlandia utraciła część terytorium, ale zachowała niepodległość.

Po II wojnie światowej Finlandia przeszła przemianę od kraju rolniczego, do państwa słynącego z nauki i technologii. Finlandia jest członkiem Unii Europejskiej. Rozpiętość dochodów jest tu jedną z najniższych na świecie, podatki wynoszą około 45%, a wyniki fińskich uczniów w międzynarodowych testach PISA budzą uznanie na całym świecie.

Na krajobraz Finlandii największy wpływ wywarły lodowce. Efektem ich przemieszczania się są liczne jeziora i wzgórza morenowe. Ukształtowanie terenu na północy kraju jest bardziej zróżnicowane. Znajduje się tam góra Haltiatunturi (1324 m n.p.m), najwyższy szczyt kraju. Na północy łatwiej spotkać na szosie renifera niż samochód. Poza częścią kontynentalną, Finlandię tworzą także wyspy. Archipelag Wysp Alandzkich liczy podobno najwięcej wysp na świecie. To rozdrobnienie nadaje mu szczególną malowniczość. Większość wysp pozostaje niezamieszkana i nie można się na nich osiedlać.

Finlandia leży w strefie klimatu kontynentalnego, łagodzonego prądami morskimi. Opady są niskie, a burze zdarzają się sporadycznie. Jedyne ekstremalne zjawisko pogodowe to opady śniegu. Lasy pokrywają aż 74% powierzchni kraju. Ochroną przyrody zajmują się wszyscy. Parki narodowe, których jest aż 30, są chętnie odwiedzane, a wstęp na ich teren jest wolny. Można spotkać głównie ssaki, od niedźwiedzi przez rosomaki po wiewiórki. Na wybrzeżu żyją foki nerpy, na północy renifery. Z ptaków najliczniejsze są głuszce i cietrzewie.

Finowie określają siebie za pomocą trzech „s”: sauna, Sibellius i sisu. Sisu oznacza charakter, określają go takie cechy, jak determinacja, wytrwałość, upór, siła woli. W pierwszym odbiorze Finowie wydają się małomówni. Nie prowadzą kurtuazyjnych small talk, ale milczenie nie jest niekomfortowe. Patrzenie w oczy w czasie rozmowy jest powszechną, podstawową oznaką szacunku. Dla Finów pocałunek na powitanie jest bardziej problematyczny niż przebywanie nago w saunie: nagość jest naturalna, a dotyk niekoniecznie. Religia jest dla Finów sprawą prywatną, o której się nie rozmawia i której nie należy eksponować. Noc Świętojańska i najdłuższy dzień w roku to okazja do wspólnego świętowania.

Ważną rolę w kulturze i obyczajach odgrywa sauna. Sauny znajdują się przy domach, ale też w blokach i miejscach publicznych. Zaproszenie do prywatnej sauny jest zaszczytem, którego nie należy odrzucać. Sauna jako rytuał sprzyja ważnym rozmowom. Z sauny korzysta się nago, zazwyczaj w grupach rozdzielnopłciowych. W grupach mieszanych dopuszczalny jest ręcznik. Długofalowe stosowanie sauny wzmacnia odporność, ale jednorazowa kąpiel może nasilić objawy przeziębienia. Tradycyjna sauna znajduje się obok mokki, czyli domku letniskowego, w lesie. Piec opala się drewnem. Para löyly wytwarza się na skutek polewania rozgrzanych kamieni. Brzozowymi gałązkami okłada się ciało, co pobudza krążenie krwi. Za progiem sauny jest jezioro, w którym można się schłodzić. Jedyną istotną zasadą korzystania z sauny jest troska o komfortowe samopoczucie. Po kilku minutach można wyjść, napić się wody, ochłonąć i wrócić. Częstotliwość i liczba powtórzeń to sprawa indywidualna. Często powtarzane sugestie, by wchodzić 3 razy na 15 minut, nie muszą być odpowiednie dla każdego.