Gwatemala

W czasach przed konkwistą tereny dzisiejszej Gwatemali zamieszkiwali Indianie, z których większość stanowili rdzenni mieszkańcy związani z kulturą Majów. Hiszpanie dotarli tutaj w XVI wieku, podbijając Gwatemalę i czyniąc ją kolonią podległą Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii.

Gwatemala odzyskała niepodległość dopiero w 1821 roku, ale wyjątkowo krótko cieszyła się swoją wolnością, gdyż niedługo po tym zwierzchnictwo nad krajem przejął sąsiedni Meksyk i okupował go przez kolejne lata. W 1839 roku proklamowano niepodległą Republikę Gwatemali. Najnowszą historię państwa w dużej mierze zdominowały polityczne działania Stanów Zjednoczonych. To przy ich poparciu w 1954 roku dokonano tutaj zamachu stanu, a ingerencja USA sięgała o wiele dalej. Zamach zorganizowało bowiem CIA, a w jego wyniku rządy w kraju przejęła junta wojskowa, detronizując z urzędu prezydenta Jacobo Arbenza Guzmana.

W latach 1960-1996 trwała tutaj okrutna wojna domowa, w której trakcie zginęło ponad sto tysięcy osób, z czego zastraszającą większość stanowiła ludność cywilna. Walk nie przerywano aż do 1985 roku, kiedy urząd prezydenta przejął członek Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej – Marco Vinicio Cerezo Arevalo. Dopiero po 1996 przeciwko łamaniom praw człowieka w kraju wystąpiły europejskie i międzynarodowe organizacje. Do głównych problemów nękających społeczeństwo należały m.in. ubóstwo, analfabetyzm, nierozwinięty system edukacji oraz kulejąca służba zdrowia.

Mimo swojej stosunkowo niewielkiej powierzchni (108 890 km²) Gwatemala jest krajem niezwykle zróżnicowanym zarówno pod względem ukształtowania terenu, jak i klimatu. Ponadto na terenie Gwatemali znajduje się kilkadziesiąt wulkanów, z czego w mniej niż dziesięciu na przestrzeni ostatnich dwustu lat wystąpiły erupcje. Co ciekawe, państwo ma w Zatoce Honduraskiej niewielki dostęp do Morza Karaibskiego, którego wybrzeże na odcinku gwatemalskim cechuje spore zróżnicowanie oraz występowanie pomniejszych zatoczek.

Największy wulkan w obrębie Kordylierów o nazwie Tajumulco to jednocześnie najwyższy szczyt w kraju o wysokości 4220 m n.p.m. Do grupy największych wulkanów należą jeszcze m.in. Tacana, Acatenango, Santa Maria czy Volcan de Fuego. Ostatni z wymienionych wulkanów jest rekordzistą erupcji – odnotowano ich jak dotąd aż 60, więc jego hiszpańska nazwa oznaczająca „Wulkan Ognia” wydaje się adekwatna... W Gwatemali wyróżnić można kilka regionów geograficznych: nizinę Petén, Kordyliery czy La Costa, w której to skład wchodzi wybrzeże Pacyfiku oraz Morza Karaibskiego.

Kulturze gwatemalskiej jako całości nie można odmówić tego, że jest po prostu niezwykle fascynująca i zróżnicowana. Kulturalną wyjątkowość widać na pierwszy rzut oka – na ulicach mija się mieszkańców ubranych w tradycyjne stroje lokalne, na targach sprzedaje się rękodzieło indiańskie, a w kuchni wykorzystywane są tajemnice kulinarne Majów wraz z hiszpańskimi czy meksykańskimi zasadami gotowania.

Ludność gwatemalska to grupa dość zróżnicowana, w której około 45% stanowią rdzenni mieszkańcy – Indianie, głównie potomkowie Majów. Również niemal połowa mieszkańców kraju to Metysi zwani tutaj Ladino, czyli osoby o korzeniach indiańsko-europejskich. Pozostała część ludności to mniejszość białych (w większości potomkowie Hiszpanów), czarnoskórych i Mulatów. 2% wszystkich mieszkańców stanowią przedstawiciele grupy etnicznej Garifuna – potomkowie Karibów, Arawaków oraz afrykańskich niewolników, których niegdyś sprowadzono na plantacje w Ameryce Środkowej.

Na szczególną uwagę wśród ludności Gwatemali zasługują potomkowie rdzennych mieszkańców tych ziem – ludzie Maya, zwani po prostu Majami. Gwatemalscy Majowie zamieszkają głównie wioski i należą w większości do części najbiedniejszych obywateli. Nie stanowią zwartej, zupełnie odrębnej grupy etnicznej, ponieważ posługują się różnymi dialektami, noszą na co dzień inne stroje tradycyjne, miewają odmienne obyczaje i wierzenia. Co istotne, obyczaje współczesnych Majów wywodzą się z czasów prekolumbijskich, a więc sprzed wieków i to czyni właśnie tę ludność tak wyjątkową – udało się jej zachować coś, co przed wiekami chciano zniszczyć, uciekając się w tym celu do różnych okrucieństw.