Malawi

Historia przedkolonialnego Malawi sięga niemal 2000 lat, kiedy na tych terenach istniało wiele prymitywnych społeczności plemiennych. Już w IV wieku jednak na obszar dzisiejszego kraju przybyły ludy Bantu, które upowszechniły tu broń i żelazne narzędzia, a powszechni wcześniej myśliwi–zbieracze zaczęli prowadzić osiadły tryb życia skupiając się na rolnictwie. Od 1480 roku ludność zamieszkująca południowe krańce jeziora Malawi zaczęła się skupiać w początkowo niewielkim imperium Maravi, od którego także wywodzi się dzisiejsza nazwa kraju. W czasach swojej świetności królestwo to objęło tereny nie tylko Malawi, ale także części dzisiejszej Zambii oraz Mozambiku, aż po wybrzeże Oceanu Indyjskiego. W tym okresie na tereny położone na południe od Maravi dotarli także Portugalczycy, z którymi kontakty opierały się głównie na sprzedaży kości słoniowej i niewolników oraz kupnie kukurydzy, wcześniej niedostępnej na tych terenach.

W 1859 roku na tereny jeziora Niasa dotarł szkocki odkrywca i misjonarz – David Livingstone. W ślad za nim podążyły brytyjskie misje prezbiteriańskie oraz kupcy, a w 1883 roku Wielka Brytania wysłała do Malawi swojego konsula, co doprowadziło do utworzenia tu 8 lat później Protektoratu Shire Highlands i przejęcia kontroli nad obszarem Malawi. W 1907 roku powstała tu rada ustawodawcza, zmieniono też nazwę kraju na Niasa. W czasie wojen światowych tereny te zostały najechane przez panujących w Tanzanii Niemców, jednak kraj nadal pozostawał w rękach Brytyjczyków. W 1953 roku tereny Malawi zostały dołączone do Federacji Rodezji i Niasy obejmujące także tereny Zambii i Zimbabwe. 10 lat później została ona rozwiązana, a Niasa – już jako Malawi – ogłosiła niepodległość w roku 1964.

W czasach niezależnego kraju Malawi nastąpiło przeniesienie stolicy z Zomby do Lilongwe, a lata 70. i 80. XX wieku upłynęły pod autorytarnym panowaniem prezydenta Hastingsa Bandy. Na zmiany w kraju wpłynęła mająca miejsce na początku lat 90. susza oraz wojna domowa w sąsiednim Mozambiku, co poskutkowało przeprowadzeniem referendum w roku 1993, uważanym za początek rzeczywistej demokracji w tym kraju.

Malawi to kraj śródlądowy leżący w południowej Afryce, zajmujący wąski i kręty pas lądu wzdłuż doliny Rift oraz Jeziora Malawi. Od strony północnej oraz wschodniej graniczy z Tanzanią, na zachodzie z Zambią, a na południu z Mozambikiem. Jest to jeden z najgęściej zaludnionych i najmniej zurbanizowanych krajów tej części kontynentu – jedynie około 17% społeczeństwa żyje na obszarach miejskich – lecz współczynnik urbanizacji rośnie tu w tempie znacznie szybszym aniżeli średnia afrykańska czy nawet światowa. Mimo niezwykłego zróżnicowania krajobrazu, Malawi można podzielić na cztery zasadnicze regiony: dolinę Wielkich Rowów Afrykańskich, centralne płaskowyże, wyżyny i odizolowane góry. Administracyjnie kraj podzielony jest na trzy regiony: centralny, północny i południowy.

Na terenie Malawi panuje klimat subtropikalny, wyróżniający się porą deszczową od listopada do kwietnia oraz porą suchą w pozostałej części roku. Maj i październik są miesiącami przejściowymi, w których również mogą się pojawić ulewne deszcze. Temperatury nieznacznie różnią się pomiędzy sezonami, jednak wyraźnie zauważalna jest tendencja ich spadku wraz ze wzrostem wysokości terenu. W Nsanje, leżącej w dolinie rzeki Shire średnie temperatury przez cały rok utrzymują się w okolicy 24°C, podczas gdy w leżącym na granicy z Mozambikiem Dedza na wysokości niemal 1600 metrów n.p.m. w październiku mogą spadać poniżej 10°C, a w regionie płaskowyżu Nyika oraz wyższych partii masywu Mlandżi nawet w lipcu spodziewać się można przymrozków.

Ze współczesnym Malawi związanych jest 10 grup etnicznych – Chewa, Nyanja, Lomwe, Yao, Tumbuka, Sena, Tonga, Ngoni, Ngonda i Lambya. Wszystkie z nich używają języków z grupy bantu, jednak jedynie czewa jest językiem urzędowym. W 1996 roku ówczesny rząd zdecydował o możliwości prowadzenia początkowej edukacji w języku ojczystym uczniów lub języku urzędowym, a dopiero w wyższych klasach po angielsku, który mimo że pod koniec XX wieku rozumiany był przez niecałe 20% społeczeństwa, wciąż chętnie używany jest w sprawach biznesowych, administracyjnych czy sądowych. Prawie 80% populacji Malawi deklaruje wiarę chrześcijańską, jednak podzieleni są oni pomiędzy wyznania protestanckie oraz katolickie. Około 14% społeczeństwa – głównie w regionie południowego brzegu Jeziora Malawi – wyznaje islam, a tamtejsze szkoły nierzadko wprowadzają możliwość nauki języka arabskiego. Pozostała część ludności podzielona jest pomiędzy ateizm, tradycyjne wierzenia afrykańskie i inne religie.

Jedne z najważniejszych rytualnych uroczystości – praktykowane nawet w tutejszych odłamach chrześcijańskich – związane są z obrzędami ślubnymi. Tradycyjnie wszyscy członkowie rodziny oraz miejscowi wodzowie zbierają się w domu przyszłej panny młodej, gdzie dochodzi do oficjalnych zaręczyn. Mieszkańcy wioski organizują dwie huczne uroczystości – jedną z dużą ilością jedzenia i picia już dzień wcześniej oraz drugą – w dzień samych zaręczyn. W ramach uczczenia związku rodzina panny młodej otrzymuje koguta, natomiast bliscy pana młodego – kurę.