Zambia

Na długo przed tym, zanim europejscy odkrywcy postawili stopę w Zambii, jej część zamieszkiwana była przez lud Khoisan (plemię Buszmenów w dużej mierze żyjące dziś Botswanie ). Około 300 roku napływać zaczęły tu ludy Bantu, które wypierały Buszmenów na południe. W następnych wiekach teren przyszłej Zambii podzielony był między imperium Monomotapy i państwa Lunda, Barotse, Bemba i Ngoni.

Pierwsi Europejczycy, portugalscy żeglarze, pojawili się w XVIII wieku, lecz długo nie zagrzali tu miejsca. Prawdziwym odkrywcą tego rejonu był przybyły tu 100 lat później angielski podróżnik David Livingstone, który przewędrował przez Zambię podczas słynnej ekspedycji, docierając m.in. do Wodospadów Wiktorii. Rezultatem jego wypraw było rosnące zainteresowanie Europejczyków tą częścią Afryki. Jednym z nich był Cecil Rhodes, brytyjski polityk i przedsiębiorca, pomysłodawca kolonizacji przez Wielką Brytanię pasa ziem afrykańskich ciągnących się od Kraju Przylądkowego do Egiptu. To od jego nazwiska nazwano dwie kolonie: Rodezję Północną – dziś Zambia – i Południową, czyli Zimbabwe. Od końca XIX wieku prowadzono tu intensywną eksploatację złóż mineralnych oraz bogatych złóż rud miedzi. W 1911 roku tereny te zostały przekształcone w brytyjski protektorat, zaś w roku 1924 oficjalnie stały się częścią Imperium Brytyjskiego.

Początek ruchów narodowowyzwoleńczych przypadł na czas II wojny światowej. Zaczęły powstawać wówczas ugrupowania niepodległościowe, których działalność doprowadziła w 1959 roku do powstania Zjednoczonej Narodowej Partii Niepodległości z K.D. Kaundą na czele. W roku 1964 Rodezja uzyskała niepodległość. Państwo przyjęło nazwę Zambia, zostając członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Od początku lat 80. w kraju narastał kryzys spowodowany spadkiem cen miedzi, który doprowadził do rozwoju opozycji. Przyjęto nową konstytucję, a podjęto szeroko zakrojone reformy i prywatyzację, które jednak nie zakończyły się sukcesem. Obecnie Zambia wciąż zmaga się z kryzysem, a choć sytuacja polityczna jest raczej stabilna, to wciąż przeważająca część ludności żyje poniżej granicy biedy.

Zambia, niemające dostępu do morza państwo położone w południowej Afryce, graniczy z Angolą, Demokratyczną Republiką Konga, Malawi, Mozambikiem, Namibią, Tanzanią, Zimbabwe i Botswaną. Niektórzy jego kształt porównują do motyla z rozpostartymi skrzydłami – to zresztą całkiem spory motyl, o powierzchni ponad dwukrotnie większej od Polski. Obszar Zambii to nieregularny, niemal na pół podzielony przez Kongo pofałdowany płaskowyż, porośnięty sawanną. Jej najwyższym szczytem jest Mafinga w paśmie Mafinga Hills, wznosząca się na wysokość 2 329 m n.p.m. Tutejsza przyroda jest fascynująca: znajdują się tu zachwycające pięknem i potęgą wodospady, rozległe jeziora, wiecznie zielone lasy i strzeliste góry. Ponad 30% kraju zajmują parki narodowe, w których podziwiać można dzikie, egzotyczne zwierzęta – największą na świecie populację słoni i nosorożców, lwy, lamparty, bawoły, hipopotamy, dziesiątki gatunków antylop i setki ptaków. Istnienie tak rozległych terenów dzikich możliwe jest dzięki niskiej gęstości zaludnienia, jako że na tak rozległym obszarze żyje jedynie nieco ponad 17 mln mieszkańców.

Panujący tu klimat jest bardzo przyjemny: tropikalnie, czyli gorąco i wilgotno, jest tylko w dolinach rzek Zambezi i Luangwa, zaś w pozostałej części kraju występuje klimat podrównikowy, suchy. Pora deszczowa, przypadająca na okres od listopada do kwietnia, charakteryzuje się wysokimi temperaturami i częstymi burzami, jednak opady nie są szczególnie uciążliwe. Pora sucha trwa od końca kwietnia do końca października. Panujące wówczas temperatury wahają się w granicach 17-20°C, nie są więc męczące.

Zambia jest krajem o ogromnym zróżnicowaniu kulturowym – żyją tu ludzie pochodzący z najrozmaitszych grup etnicznych, mówiący aż 72 językami. Przyczyną tego jest fakt, że przed przybyciem Europejczyków na terenie tym mieszkało wiele niezjednoczonych ze sobą plemion. Do najliczniejszych ludów należą Bemba (około 22%) oraz Tonga (około 12%). Co ciekawe, nie dochodzi tu do żadnych konfliktów na tym tle, a wychowani w różnych kulturach, należący do dziesiątków kościołów i setek sekt ludzie potrafią żyć ze sobą w harmonii. Wśród wyznawców dominują chrześcijanie, jednak religia ta nie zdołała wykorzenić całkowicie wierzeń lokalnych i w interesujący sposób miesza się z animizmem, głoszącym, że zarówno przyroda, jak i wyobrażenia bożków czy przodkowie mają nadprzyrodzone moce. Wyrazem kultywowania rodzimych tradycji są rozmaite i hucznie obchodzone święta, z których najważniejsze jest Święto Niepodległości, obchodzone 24 października oraz lipcowe Mutomboko, upamiętniające migrację plemienia Luba-Lunda i podbój doliny Luapula. Nie brak też licznych świąt lokalnych, jak np. Lwindii, uroczystości obchodzonej przez członków plemienia Tonga czy też Kuomboka, podczas którego pod koniec pory deszczowej całe plemię Lozi wraz z królem przenosi się na wyżej położone tereny.

Warto wspomnieć, że hasło reklamowe Zambii brzmi: „Prawdziwa Afryka”. Ma ono podkreślać fakt, że Zambia ze swoją dziewiczą naturą jest jednym z najmniej naruszonych przez człowieka krajów Afryki.