Monako

Mimo że Monako na mapie Europy zajmuje niewiele miejsca, jego historia jest fascynująca – głównie ze względu na to, że jego losy odzwierciedlają burzliwą historię całego kontynentu. Swoją nazwę osłonięty port nad Morzem Tyrreńskim zawdzięcza Grekom, którzy już w VI wieku p.n.e. utworzyli tu kolonię i nazwali ją Monoikos, co oznacza „pojedynczy dom”. Legenda liguryjska, a zarazem mit grecki głoszą, że przez tereny dzisiejszego Monako niegdyś przechodził Herakles, stąd ku jego czci zbudowano świątynię Heraklesa Monoikosa. W późniejszych wiekach Monako stało się częścią Cesarstwa Rzymskiego, a po jego upadku – terenem walk pomiędzy germańskimi plemionami Franków i Longobardów. W XII wieku konflikt o miasto portowe zakończył cesarz rzymski Henryk VI, nadając Monako w lenno Genui, która wówczas była potęgą morską i handlową. Wkrótce potem rozpoczęto budowę twierdzy Rock of Monaco, której powstanie wyznacza początek nowożytnej historii państwa-miasta. Fortecę już w początkach XIV wieku zajął Franciszek Grimaldi, nie bez kozery zwany Przebiegłym – jego oddział wtargnął za bramy w przebraniu franciszkańskich zakonników. Od tego pamiętnego zdarzenia, czyli przez ponad 700 lat, Monako pozostaje pod kontrolą rodziny Grimaldich.

W różnych okresach historii ród sprzymierzał się z każdym mocarstwem w regionie, które mogło zaoferować wymierne korzyści z aliansu. Makiaweliczna polityka władców monakijskich została nagrodzona w XVII wieku, gdy król Francji nadał Honoriuszowi II tytuł książęcy, a następnie podpisano traktat przyznający Monako suwerenność pod protektoratem Francji. Stan ten utrzymywał się aż do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która pozbawiła Grimaldich władzy i dóbr i dopiero po upadku Napoleona monakijski ród postanowił odzyskać swoje prawa. Jednak na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego, protektorat nad Księstwem Monako przejęło Królestwo Sardynii. Po zjednoczeniu Włoch Monako ponownie zostało uzależnione od Francji, by uzyskać suwerenność w 1861 roku na mocy traktaty francusko-monakijskiego.

Pierwszą konstytucję Księstwa Monako już w 1911 roku przyjął książę Albert I, ustanawiając tym samym ustrój państwa jako monarchię konstytucyjną. W czasie dwóch wojen światowych władcy Monako starali się pozostać neutralni, ale bez wątpienia sympatyzowali ze swoim największym sojusznikiem, czyli Francją. W 1949 roku tron objął książę Rainier III. Siedem lat później poślubił amerykańską aktorkę Grace Kelly. Wydarzenie to skupiło uwagę świata na Monako, a także ustanowiło trwałe więzi łączące Stany Zjednoczone z Monako, co poskutkowało zmianą konstytucji w 1962 roku. Nowa ustawa zasadnicza przewidywała prawo wyborcze dla kobiet, zniosła karę śmierci i ustanowiła Sąd Najwyższy Monako, gwarantując podstawowe wolności demokratyczne. Książę Rainer III rozbudował także gospodarkę i zmniejszył jej uzależnienia od hazardu na rzecz usług bankowych i turystyki, czym uratował księstwo przed kryzysem ekonomicznym i pogłębiającym się rozwarstwieniem społecznym. Po jego śmierci w 2005 roku tron objął Albert II – syn księcia i Grace Kelly.

Monako, położone na Riwierze Francuskiej, jest drugim najmniejszym krajem na świecie. Otoczone jest ziemiami należącymi do Republiki Francji i ma dostęp do Morza Śródziemnego. Kraj ma granicę lądową o długości zaledwie 5,47 km i najkrótszą linię brzegową na świecie, która wynosi zaledwie 3,83 km. Monako podzielone jest na dziewięć sektorów, z których najbardziej znane jest Monaco Ville, czyli stare miasto z pałacem książęcym oraz Monte Carlo – europejska stolica hazardu. Niewielki teren księstwa jest górzysty, ze wzniesieniami i pagórkami, zaś linia brzegowa – skalista.

Kultura Monako bez wątpienia kształtowała się pod wpływem kultury krajów z nim sąsiadujących, czyli Francji, Włoch, Niemiec, a nawet Hiszpanii. Ze względu na długą historię i zmieniające się relacje z sąsiadami, władcy Monako ulegali różnym modom, ale bez wątpienia na kulturową atmosferę księstwa przez wieki najsilniej oddziaływała Francja z jej katolicką sztuką i dworską etykietą. Wpływy francuskie najłatwiej zauważyć w architekturze, której twórcy inspirowali się najsłynniejszymi gmachami Paryża. Obecnie, gdy rdzenni mieszkańcy Monako stanowią tylko około 21% populacji, zaś Francuzi aż 28%, owe wpływy są jeszcze bardziej zauważalne.

Rządząca rodzina Grimaldi odegrała ważną rolę w promowaniu kultury i sztuki w Monako, gromadząc dzieła sztuki i promując artystów światowej sławy. Za ich sprawą już w XIX wieku powstała jedna z najważniejszych scen operowych świata, czyli Opera Monako, oraz Orkiestra Filharmoniczna Monte Carlo i Szkoła Tańca Nowoczesnego. Odwiedzający przez cały rok mogą uczestniczyć w rozmaitych festiwalach i koncertach muzyki klasycznej, z których wiele jest wspieranych przez członków rodziny królewskiej.

Większość mieszkańców Monako deklaruje się jako katolicy, a większość uroczystości państwowych i tradycyjnych związanych jest z religijnym obrządkiem. Jednym z najważniejszych świąt w księstwie są obchody święta patronki Monako, czyli męczennicy św. Dewoty, w trakcie których po uroczystej mszy, na pamiątkę nieudanego porwania ciała świętej, zostaje spalona łódź, a następnie rusza procesja do Portu Herkulesa, gdzie wypuszczona się gołębicę – symbol Dewoty. Równie uroczyście obchodzony jest Dzień Świętego Jana, gdy w Place du Palais organizowane są zarówno nabożeństwa religijne, jak i koncerty tradycyjnej muzyki i pokazy tańca przy ogniskach.
Ciekawą tradycją w Monako jest lipcowy karnawał „na skale”, w czasie którego ulicami miasta przejeżdża kolorowa parada platform, a następnie na Place de la Mairie odbywa się wielki bal.