Nie bez przyczyny Bali, wyspa bogów i demonów, zwana jest też wyspą tysiąca świątyń! Niekiedy można spotkać się nawet ze stwierdzeniem, że na Bali jest więcej świątyń niż domów – i być może jest to nawet prawda. Część z nich szczyci się wspaniałą, wyszukaną architekturą, której najbardziej rozpoznawalnymi elementami są rozszczepione bramy oraz kaskadowo opadające daszki pagód, a położenie pośród zieleni, w egzotycznym otoczeniu, czyni z nich nader wdzięczny obiekt zdjęć. Kamienne stiuki, zdobienia elewacji, bogato rzeźbione drzwi, rzeźbione w kamieniu barongi, czyli wyobrażenia duchów strzegących każdej bramy lub domu, to wszystko wyróżnia architekturę balijską na tle innych azjatyckich stylów. Przygotowując się do wycieczki na Bali na pewno niejednokrotnie spotkasz się z określeniem „pura” – to właśnie nic innego, jak tylko świątynia. Do najsłynniejszych z nich należy Tanah Lot, Tirta Empul, Besakih czy Lempuyang; nie do każdej, jako obcokrajowiec, wejdziesz, pamiętaj też, że podczas wizyty w świątyni na Bali obowiązuje stosowny strój, czyli sarong, który w większości przypadków można wypożyczyć na miejscu.
Świątynie na Bali – które warto zobaczyć?
Choć na tak postawione pytanie chciałoby się odpowiedzieć: wszystkie, to jednak wybraliśmy kilka najciekawszych świątyń, bez odwiedzenia których Twoje wakacje na Bali byłyby niepełne.
Świątynia Tanah Lot
Pura Tanah Lot, czyli „ziemia pośrodku morza” to jedna z najbardziej efektownych i najczęściej fotografowanych świątyń na Bali. Powstała w XVI wieku, na olbrzymiej skale wyrzeźbionej przypływami morza, co sprawia wrażenie, jakby została wybudowana na małej wysepce. Spod świątyni rozpościera się widok na samotne czarne wieże i kępy roślinności zamieszkiwane przez święte węże, którym Balijczycy starają się nie wchodzić w drogę. Tanah Lot najpiękniej prezentuje się pod koniec dnia, kiedy to blask chowającego się za horyzont słońca kładzie się na budowli złotą poświatą. Wstęp do samej świątyni mają tylko Balijczycy, przybysze z zewnątrz mogą jedynie spacerować po okolicy i podziwiać Tanah Lot z dystansu.
Świątynia Tanah Lot – bilety wstępu
Opłata za wstęp do świątyni Tanah Lot dla dorosłych obcokrajowców wynosi 60 000 IDR (ok. 20 PLN), a dla dzieci 30 000 IDR (ok. 10 PLN). Koszt za parkowania samochodu to 5 000 IDR (ok. 1,6 PLN).
Świątynia Tanah Lot – godziny otwarcia
Tanah Lot otwarta jest od siódmej rano do siódmej wieczorem, ponieważ jednak najpiękniej prezentuje się o zachodzie słońca, to właśnie o tej porze spotkasz tu najgęstsze tłumy. Jeśli chcesz kontemplować mistycyzm świątyni w samotności, zdecyduj się raczej przyjechać tu o innej porze dnia.
Świątynia Tanah Lot – jak się dostać
Ponieważ Tanah Lot cieszy się tak dużą popularnością, stosunkowo łatwo jest się tu dostać – to zaledwie 45 minut jazdy z Kuty lub Seminyak i 30–40 minut z Ubud, jednak w godzinach szczytu, przed i po zachodzie słońca, czas ten może wydłużyć się o prawie godzinę! Najlepszym sposobem, by dotrzeć do świątyni, jest wynająć taksówkę lub samochód z kierowcą.
Świątynia Tirta Empul
Niezwykła hinduistyczna świątynia, położona nieopodal miasta Tampaksiring, wzniesiona została już w 962 roku, podczas rządów dynastii Warmadewa, ku czci Wisznu, hinduskiego boga wody. Wedle legendy, bijące tu cudowne źródła są dziełem boga Indry, który chciał przywrócić do życia armię zatrutą przez złego króla Mayadenawę. Uderzywszy laską w ziemię, spowodował wytryśnięcie eliksiru nieśmiertelności. Stąd pochodzi też nazwa świątyni – Tirta Empul to w dosłownym tłumaczeniu Świątynia Wody Wypływającej z Ziemi. Już od X wieku przybywają tutaj wierni, aby oczyścić się w rytuale melukat. Na centralnym dziedzińcu świątyni, około trzydziestu źródeł wpływa do dwóch prostokątnych basenów, gdzie kąpiący się odbywają rytuał oczyszczenia, polegający na włożeniu rąk pod każdy strumień wody, z wyjątkiem dwóch, zarezerwowanych dla zmarłych. Na kolejnym poziomie znajduje się duży basen wypełniony rybami Koi oraz sklepy z pamiątkami, podczas gdy wewnętrzny dziedziniec składa się z basenu ku czci bogów Wisznu, Sziwy i Brahmy. Podobnie jak w przypadku innych świątyń na Bali, aby wejść do Tirta Empul trzeba owinąć się sarongiem, który można wypożyczyć przy wejściu do świątyni w zamian za niewielki datek, a jeśli zdecydujesz się na rytualną kąpiel, musisz zaopatrzyć się w specjalny, zielony sarong. Jednym z najlepszych momentów na odwiedzenie Tirta Empul jest noc pełni księżyca, kiedy balijscy hinduiści odprawiają rytuały wewnątrz świątyni, co stanowi niezwykły widok, którego na pewno nie zapomnisz ze swej luksusowej wycieczki na Bali!
Świątynia Tirta Empul – bilety wstępu
Opłata za wstęp do świątyni Tanah Lot dla dorosłych obcokrajowców wynosi 50 000 IDR (ok. 16 PLN), a dla dzieci 25 000 IDR (ok. 8 PLN). Bilet można kupić w kasie, która znajduje się tuż przed bramą wjazdową.
Świątynia Tirta Empul – godziny otwarcia
Podobnie jak wiele świątyń na Bali, Tirta Empul jest otwarta siedem dni w tygodniu, w godzinach od dziewiątej rano do piątej po południu. Jedynym wyjątkiem jest Dzień Ciszy – Nyepi, dzień Nowego Roku, przypadający w dniu następującym po nowiu dziewiątego miesiąca księżycowego, zazwyczaj w marcu lub kwietniu, kiedy obowiązuje zakaz rozpalania ognia, podróżowania i pracy od godziny 6 rano do 6 rano dnia następnego.
Świątynia Tirta Empul – jak się dostać
Świątynia Pura Tirta Empul, położona w wiosce Manukaya, w dzielnicy Tampaksiring, znajduje się dość blisko Ubud, Denpasar i tarasów ryżowych Tegallalang, dlatego też stosunkowo łatwo się tam dostać wynajętym samochodem lub taksówką. Jazda z Ubud do Tirta Empul może zająć 30 minut, a z Denpasar około godziny.
Świątynia Pura Besakih
Potężny, majestatyczny kompleks nazywany Matką Świątyń, wzniesiony na zboczach góry Agung, składa się z dwudziestu trzech mniejszych świątyń, których centrum stanowi pagoda Pura Penataran Agung, symbolizująca kosmiczną górę Meru, zbudowana tarasowo na sześciu poziomach. Zdecydowanie uwagę zwraca tu imponująca candi bentar (podzielona brama), jednak turyści nie mają wstępu do środka. Dokładne początki kompleksu świątynnego nie są do końca znane, ale prawie na pewno sięgają one czasów prehistorycznych – kamienne podstawy Pura Penataran Agung i kilku innych świątyń przypominają megalityczne piramidy schodkowe i pochodzą sprzed co najmniej 2000 lat. Z pewnością kompleks funkcjonował jako hinduskie miejsce kultu od 1284 roku, kiedy pierwsi jawajscy zdobywcy osiedlili się na Bali, natomiast w XV wieku Besakih stał się państwową świątynią dynastii Gelgel.
Świątynia Pura Besakih – bilety wstępu
Odwiedzający Pura Besakih muszą uiścić opłatę za wstęp w wysokości 60 000 IDR (ok. 20 PLN) za osobę dorosłą i 30 000 IDR (ok. 10 PLN) za dziecko. Bilet można kupić w kasie biletowej na parkingu, tuż za bramą wjazdową. Płatności należy dokonać w gotówce w rupiach indonezyjskich. Obowiązkowe jest noszenie sarongu, który wypożyczyć można na miejscu; należy jednak uważać na naciągaczy.
Świątynia Pura Besakih – godziny otwarcia
Kompleks świątynny jest czynny 24 godziny na dobę jako miejsce kultu, ale godziny otwarcia dla zwiedzających są ograniczone od ósmej rano do piątej po południu. Najlepszy czas na zwiedzanie to wczesny ranek lub późny wieczór, kiedy kompleks jest mniej zatłoczony.
Świątynia Pura Besakih – jak się dostać
Z Kuty, Seminyak, Jimbaran i Denpasar dotrzeć można do Pura Besakih wynajętym samochodem lub taksówką, jadąc obwodnicą Kusamba do Klungkung, a stamtąd np. busikiem bemo, małym autobusem publicznym. Na miejscu znajdują się dwa parkingi: Bawa i Atas.
Świątynia Ulun Danu Bratan
Kompleks świątynny, usytuowany po zachodniej stronie jeziora Bratan w miejscowości Bedugul, zbudowany został w XVII wieku ku czci głównej hinduskiej Trójcy: Brahmy, Wisznu i Sziwy, a także bogini jeziora, Dewi Danu. Ulun Danu Beratan, dosłownie „źródło świątyni jeziora Bratan”, jest łatwo dostępnym, najbardziej symbolicznym sanktuarium wyspy. Wejście do świątyni posiada typowo balijskie cechy architektoniczne. Wewnątrz kompleksu znajdują się trzy główne sanktuaria: 11-poziomowe, poświęcone Wisznu, 7-poziomowe, poświęcone Brahmie i najmniejsze, 3-poziomowe – Sziwie. Zewnętrzny dziedziniec jest przeznaczony do celów świeckich, z pawilonami do spotkań, dla wykonawców i muzyków, a podczas festiwali ustawiane są tu stragany z jedzeniem. Dziedziniec środkowy jest strefą przejściową między częścią ludzką a boską; tutaj przygotowuje się ofiary i przechowuje przedmioty kultu. Dziedziniec wewnętrzny wreszcie służy do przeprowadzania ceremonii religijnych. Kapliczki, określane mianem meru, są kwadratowymi konstrukcjami z wieloma dachami, których liczba odzwierciedla status bóstwa i jest zawsze nieparzysta. Tej pięknej świątyni nie pominąć podczas ekskluzywnej podróży na Bali!!
Świątynia Ulun Danu Bratan – bilety wstępu
Opłata za wstęp do Ulun Danu Bratan wynosi 75 000 IDR (ok. 25 PLN) za osobę dorosłą oraz 50 000 IDR (ok. 16 PLN) za dziecko. Bilet można kupić w kasie przy bramie wejściowej. Za parking również nie zapłacisz zbyt wiele – 2000 IDR za motocykl/skuter i 5000 IDR za samochód. Po zwiedzaniu można tu również wynająć łódź, by rozkoszować się spokojem i urokiem jeziora Bratan (cena uzależniona jest od liczby miejsc w łodzi), a na koniec zjeść obiad w pobliskiej restauracji i kupić pamiątki.
Świątynia Ulun Danu Bratan – godziny otwarcia
Świątynia jest otwarta dla zwiedzających od 8:00 do 18:00 (całą dobę dla celów kultu), jednak najlepszym czasem na wizytę jest pora przedpołudniowa – po południu może pojawić się mgła.
Świątynia Ulun Danu Bratan – jak się dostać
Świątynia położona jest około dwóch godzin drogi od miejsc takich jak Denpasar, Kuta czy Seminyak, w samym sercu Bali. Najlepiej odwiedzić ją wynajętym samochodem lub taksówką podczas pobytu w Ubud i na polach ryżowych – dojedziesz tu w ciągu godziny.
Świątynia Luhur Uluwatu
Pura Luhur Uluwatu to jedna z najstarszych i najważniejszych świątyń, które warto zobaczyć podczas podróży na Bali. Wzniesiona została w XI wieku, na krawędzi skalnego klifu, 70 metrów nad falami oceanu. Z oddali skała zwieńczona wysmukłą świątynią wygląda przepięknie, a z góry, z punktu widokowego przy świątyni, rozciąga się wprost niezrównany widok! Każdego wieczora o zachodzie słońca odbywają się tu przedstawienia kecak, czyli „małpi taniec”. Świątynię zamieszkuje wiele małp, a Balijczycy wierzą, że chronią one Pura Luhur Uluwatu przed złymi wpływami. Zwierzęta są bardzo sprytne i wykradają turystom różne przedmioty, pilnuj więc swoich rzeczy i na wszelki wypadek weź ze sobą jakiś owoc – może się przydać jako łapówka, ponieważ przebiegłe małpki oddają zagarnięte mienie jedynie za smakołyki!
Świątynia Luhur Uluwatu – bilety wstępu
Opłata za wstęp do świątyni Uluwatu na Bali wynosi 30 000 IDR (ok. 10 PLN) za osobę dorosłą i 15 000 IDR (ok. 5 PLN) za dziecko, zdecydowanie warto też zdecydować się na udział w wieczornym pokazie tańca kecak, kosztującym około 100 000 IDR (ok. 35 PLN).
Świątynia Luhur Uluwatu – godziny otwarcia
Świątynia czynna jest w godzinach 7:00–19:00, natomiast pokazy tańca kecak odbywają się popołudniami, od 16:30, choć godziny te mogą się zmieniać.
Świątynia Luhur Uluwatu – jak się dostać
Do świątyni można dotrzeć w około 45 minut z lotniska przez JL Raya Uluwatu Pecatu taksówką, która kosztuje około 300 000 IDR, lub autobusem Perama. Tańszą opcją będzie wynajęcie skutera.
Świątynia Luhur Lempuyang
Świątynia Lempuyang, znana też jako Pura Luhur Lempuyang, Brama Nieba, jest jedną z najstarszych i najbardziej cenionych świątyń na Bali, a zarazem, za przyczyną bardzo znanych instagramowych zdjęć, jedną z najbardziej popularnych. Zlokalizowana na zboczu góry Lempuyang, w rzeczywistości składa się z siedmiu świątyń, których obejście zajmuje około 4 godzin. Mimo że to jedno z sześciu najświętszych miejsc kultu na Bali, większość turystów przyciągają tu nie duchowe przeżycia, lecz podzielona brama, sprawiająca wrażenie odbijającej się w jeziorze. W rzeczywistości nic innego, jak efekt wywołany przez lustro, wypożyczane przez Balijczyka, który niegdyś odkrył, jak malowniczo odbija się owa brama w… wielkiej kałuży. Co ciekawe, mimo że świątynia ta uchodzi za jeden z najlepszych plenerów ślubnych, wykorzystywanych w czasie wakacji na Bali, to obowiązuje w niej zakaz całowania – to ortodoksyjne miejsce kultu, dlatego przejawy publicznego okazywania sobie uczuć uważane są za głęboko niestosowne. Nie można też stosować tu dronów. Góra Lempuyang jest podzielona na trzy części, zgodnie z balijską kosmologią: najniższa część, Sang Ananta Bhoga, poświęcona jest Brahmie, środkowa, Sang Naga Basuki – Wisznu, a najwyższa Sang Naga Taksaka, do której prowadzi aż 1700 schodów – Sziwie.
Świątynia Luhur Lempuyang – bilety wstępu
Jeszcze przed 2022 rokiem wstęp do świątyni Lempuyang była bezpłatny – wystarczył jedynie drobny datek. Obecnie zmieniło się to i należy zapłacić 100 000 IDR (ok. 35 PLN) za wstęp i 50 000 IDR (ok. 16 PLN) za shuttle bus, dojeżdżający na szczyt góry, gdzie znajduje się wejście do świątyni Lempuyang.
Świątynia Luhur Lempuyang – godziny otwarcia
Świątynia jest czynna dla zwiedzających codziennie w godzinach od 7:00 do 17:00, choć w celach kultu odwiedzać ją można przez całą dobę. Najlepszą porą na wizytę w świątyni Lempuyang jest poranek, a nawet wschód słońca, kiedy powietrze jest jeszcze czyste i przejrzyste; w okresie od kwietnia do października ściągają tu prawdziwe tłumy.
Świątynia Luhur Lempuyang – jak się dostać
Świątynia znajduje się we wschodniej części Bali na wyżynach góry Lempuyang, około 2 godziny od Ubud i 30 minut od Amed.
