Izrael

Informacje praktyczne

1. Informacje wizowe i opłaty lotniskowe

Paszport (lub paszport tymczasowy) musi być ważny co najmniej 6 miesięcy po dacie planowanego wyjazdu z Izraela. Można przebywać w Izraelu bez wizy do 90 dni, straż graniczna może jednak ograniczyć czas pobytu i wydać zezwolenie na krótszy okres, np. do 1 miesiąca. W razie przekroczenia dozwolonego okresu pobytu, służby mogą to uznać za pobyt nielegalny i odmówić wjazdu przy kolejnych wizytach.

Przy wyjeździe z Izraela drogą lądową (do Jordanii lub Egiptu) lub drogą morską, należy wnieść graniczną opłatę wyjazdową. Jej wysokość jest corocznie aktualizowana i publikowana na stronie internetowej izraelskich służb granicznych. W przypadku opuszczania Izraela drogą lotniczą, opłata ta jest wliczona w cenę biletu.

2. Szczepienia

Wakacje w Izraelu nie wymagają zrobienia szczepień obowiązkowych. Jak w przypadku niemal każdej podróży, zaleca się szczepienia przeciwko polio, błonicy i tężcowi (około 150 zł), durowi brzusznemu (około 230 zł) oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B (około 250 zł każda dawka szczepionki). Ceny szczepień podano zgodnie z aktualnym cennikiem Centrum Szczepień Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II.

3. Napiwki

W niektórych barach, kawiarniach i klubach nocnych oraz w restauracjach i hotelach do podanych cen doliczane jest 10-15 % za obsługę, przyjęte jest jednak zostawianie kelnerowi dodatkowego napiwku w wysokości 5% łącznej kwoty rachunku.

4. Ceny jedzenia

Średnie ceny w Izraelu są około dwukrotnie wyższe niż w Polsce za podobne produkty. Za podstawowe produkty spożywcze zapłacimy stosunkowo dużo. Warto jednak wybrać się na lokalne targowiska gdzie ceny są korzystniejsze a wybór produktów spory. Ceny w Tel Awiwie są trochę wyższe niż w innych miastach.

Woda mineralna butelkowana 1,5 l – 6 ILS
Kawa w lokalu – 10 ILS
Coca cola 1l – 10 ILS
Piwo 0,4 l – 12 ILS (sklep), 25 ILS (lokal)
Wino 0,7 l – 30 ILS
Owoce 1 kg – 4–8 ILS
Posiłek w lokalnej knajpce – od 25 ILS
Posiłek w restauracji – 80,00 – 100,00 ILS

5. Ciekawostki
• Pod względem zajmowanego terytorium kraj ten jest 14 razy mniejszy od Polski.
  
• Albert Einstein dostał w 1952 roku propozycję objęcia urzędu prezydenta Izraela, jednak odmówił.
• Jerozolima jest świętym miejscem dla trzech religii – chrześcijaństwa, judaizmu i islamu.
• W Nowym Jorku mieszka więcej Żydów niż w Tel Awiwie.
• Szacuje się, że w Izraelu mieszka 42% światowej populacji Żydów.
• Izrael posiada największą liczbę muzeów w przeliczeniu na mieszkańca.
• Mleko żyrafy jest uznawane koszerne. Okazuje się, że krzepnie ono w sposób wymagany do wydania certyfikatu potwierdzającego zgodność z prawami kaszrutu.
• W niektórych umowach wynajmu mieszkań w Jerozolimie jest paragraf, zgodnie z którym w momencie przyjścia na świat Mesjasza, wynajem staje się nieważny, a lokatorzy muszą się wyprowadzić.
• W Szabat (dzień święty trwający od piątku wieczór do soboty wieczór) nie kursują środki komunikacji miejskiej ani nie latają samoloty państwowych linii lotniczych.

Jedzenie

Podobnie jak cała kultura Izraela, również współczesna kuchnia tego kraju to głównie połączenie wpływów tradycji kulinarnych krain regionu – śródziemnomorskiej, arabskiej, tureckiej. Oszałamiająca mieszanka kolorów, aromatów i faktur tamtejszych potraw potrafi dogodzić nawet najbardziej wybrednym podniebieniom. Zgodnie z tradycjami, zarówno żydowską, jak i muzułmańską, pożywienie musi być koszerne lub halal, a więc „czyste”, przygotowane z poszanowaniem odpowiednich zasad, wśród których czołową jest niemieszanie dań mięsnych i mlecznych. Mięso dozwolone musi pochodzić ze specjalnego, rytualnego uboju zwanego szechitą. Nie podaje się też oczywiście wieprzowiny, ale nawet najzagorzalsi miłośnicy schabowego znajdą takie alternatywy, że w Izraelu łatwo zapomną o polskich smakach.

Współczesna kuchnia żydowska w dużej mierze zaadoptowała potrawy i smaki z wielu rejonów świata, co wynika z dużego rozproszenia narodu żydowskiego przez wieki nieistnienia państwa izraelskiego (np. kuchnia Aszkenazyjczyków przypomina bardzo kuchnię staroruską, polską czy też niemiecką, zaś Sefardyjczyków – iberyjską). Naturalnie gros potraw pochodzi wprost z tradycyjnej kuchni palestyńskiej, zwłaszcza dania przygotowywane z jagnięciny i ryb. Wynika to przede wszystkim z pewnej puli dostępnych produktów na tych terenach.

Kuchnia Izreala charakteryzuje się bogactwem przypraw, zwłaszcza takich jak gałka muszkatołowa, goździki, szafran, kminek, częstego używania cebuli i czosnku, stosowanie zamiast niedozwolonego (trefnego) smalcu (wieprzowego) – tłuszczu drobiowego, używanie cukru lub miodu także do potraw mięsnych i rybnych, rozdrabnianie (mielenie lub ucieranie) składników potraw.

Do najbardziej popularnych dań kuchni izraelskiej należy hummus, czyli pasta z ciecierzycy oraz tahini, najczęściej podawana z dodatkiem pity. W ofercie stoisk ze streetfoodem króluje falafel , czyli małe kotleciki z ciecierzycy smażone na głębokim tłuszczu, szawarma – kawałeczki obracającego się na rożnie mięsa oraz oczywiście kebab w różnych odmianach. Wpływy tureckie odnajdziecie w słodkościach takich jak baklava czy chałwa przygotowywana z ziaren sezamu.

Wiedza

1. Historia

Państwo Izrael to kraj związany z najważniejszymi wydarzeniami długiej historii narodu, z której dwa tysiące lat opisano w Biblii; tutaj formowała się jego kulturowa, religijna i narodowa tożsamość. Łączność z terenem Izraela została utrzymana przez stulecia, nawet wtedy, gdy większość narodu musiała udać się na wygnanie. Dogodne położenie terenów dzisiejszego Izraela na skrzyżowaniu szlaków handlowych trzech kontynentów, w zachodniej części tzw. żyznego półksiężyca, zdeterminowało w znacznym stopniu jego burzliwe dzieje. Pod koniec XI wieku p.n.e. Izraelici zostali zjednoczeni przez Saula. Około tysiąca lat p.n.e. państwo izraelskie uległo rozbiciu na dwa królestwa: Izrael, uzależnione od Asyrii na przełomie IX i VIII wieku, oraz Judę, które zostało podbite w latach 857–856 przez Babilonię.

Po szeregu podbojów – asyryjskich, babilońskich, potem perskich i macedońskich Aleksandra Wielkiego w 323 roku p. n. e, Żydzi rozprzestrzenili się po wszystkich terenach zwycięskich imperiów. W 63 roku p.n.e. z kolei, teren obecnego Izraela został opanowany przez Rzymian, którzy w 6 roku n.e. utworzyli tutaj prowincję – Judeę. Po nieudanych powstaniach Zelotów rozproszenie narodu żydowskiego jeszcze się pogłębiło. Tereny obecnego Izraela były podówczas nazywane Palestyną. Po rozpadzie Imperium Rzymskiego, Palestyna wchodziła w skład Cesarstwa Bizantyjskiego, a około 250 lat później została podbita przez Arabów. W ciągu kolejnych wieków postępowała islamizacja i arabizacja miejscowej ludności, a sama Jerozolima, stała się jednym z ważniejszych ośrodków religijnych i gospodarczych islamu. Tymczasem w chrześcijańskiej Europie pojawiły się idee odzyskania Ziemi Świętej z rąk muzułmańskich, co na początku drugiego tysiąclecia spowodowało szereg wypraw krzyżowych. Ostatecznie idea ta upadła dopiero w XIV wieku, a tereny Palestyny przeszły z czasem pod panowanie osmańskie.

Z końcem XIX wieku zaczęto formułować plany odbudowy państwa żydowskiego w Palestynie, a nasilający się napływ ludności żydowskiej po I wojnie światowej do Palestyny wywołał protesty ludności arabskiej. Dopiero po II wojnie światowej ONZ zatwierdziła, zaakceptowany przez główne mocarstwa, projekt podziału Palestyny na dwa państwa: arabskie i żydowskie. 14 maja 1948 roku ogłoszono powstanie niepodległego państwa Izrael, które zostało uznane przez większość krajów, w tym Polskę, ale nieuznane przez szereg państw arabskich. Już rok później ONZ przyjęła Izrael w poczet swoich członków. Konflikt z arabskimi sąsiadami doprowadził między innymi do wojen izraelsko-arabskich.

Po tzw. wojnie sześciodniowej w 1967 roku, Izrael zajął Zachodni Brzeg Jordanu wraz z częścią Jerozolimy, Wzgórza Golan należące do Syrii i Półwysep Synaj oraz Okręg Gazy należący do Egiptu. Na mocy układu egipsko-izraelskiego w 1980 roku wojska izraelskie opuściły terytorium Synaju. Dopiero w 1993 roku podpisano porozumienia palestyńsko-izraelskie w sprawie utworzenia Autonomii Palestyńskiej.

2. Geografia

Izrael leży na Bliskim Wschodzie, nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z Libanem i Syrią na północy, Egiptem na południu, a od zachodu z Jordanią. Powierzchnia kraju wynosi 20 770 km², a ze Wzgórzami Golan i Autonomią Palestyńską – 27 817 km² (Wzgórza Golan zostały wcielone do Izraela, co jednak nie zostało uznane przez ONZ; natomiast tereny Autonomii Palestyńskiej nie są traktowane jako część państwa). Kraj położony jest południkowo, co ma wpływ na różnorodność jego stref klimatycznych i posiada zróżnicowany krajobraz z przewagą wzgórz i terenów pustynnych. Na północy rozciąga się Wyżyna Galilejska z górą Meron (1208 m n.p.m.) – najwyższym szczytem Izraela. Na południu pustynia Negew, rozciągająca się aż po Zatokę Akaba nad na Morzem Czerwonym na samym południu kraju, stanowi około połowy terytorium Izraela. Jordan to najdłuższa rzeka Izraela, o długości 320 km, stanowiąca najważniejsze źródło zaopatrzenia w wodę. Swój początek bierze z trzech źródeł u podnóża gór Hermonu na terenie Syrii i Libanu. Spływając w kierunku południowym dochodzi do Jeziora Genezaret i dalej trafia do Morza Martwego. Jordan przepływa przez Jezioro Tyberiadzkie (Jezioro Galilejskie, Genezaret), najniżej położone słodkowodne jezioro na świecie, a następnie uchodzi do Morza Martwego.

W Izraelu spotkać można różnorodne formy życia roślinnego i zwierzęcego. Północne tereny Galilei charakteryzują się nieco bardziej wilgotnymi i górzystymi obszarami porośniętymi kompleksami leśnymi. Wiosną na zboczach górskich kwitną dzikie tulipany, irysy, lilie i hiacynty, a w korytach okresowo wysychających rzek – palmy daktylowe. Na południu, na pustynnych obszarach Negew żyją między innymi koziorożce nubijskie, karakale, wielbłądy i szereg endemicznych gadów. Przez terytorium Izraela przebiega szlaków wędrówek rozmaitego ptactwa.

3. Kultura i religia

Niewątpliwie położenie terenów Izraela na granicach światów wielkich starożytnych cywilizacji – egipskiej, mezopotamskiej, arabskiej czy antycznej grecko-rzymskiej, miało determinujący wpływ na szeroko pojętą kulturę tego obszaru. Paradoksem jest fakt, że samo Państwo Izrael, powstałe dopiero raptem siedemdziesiąt kilka lat temu, wciąż nieustannie unifikuje się pod kątem społecznym, etnicznym, religijnym i kulturowym. Wynika to oczywiście z faktu, że współczesna populacja Izraela składa się głównie z ludzi, których dziadowie i pradziadowie przybyli z różnych krajów i jeszcze sto lat temu stanowili diasporę żydowską rozsianą po całym niemal świecie, a i współczesna imigracja do kraju nie ustaje.

Według oficjalnych źródeł izraelskich, z ponad ośmiomilionowej populacji, sami Żydzi stanowią około 75%, a Arabowie (głównie muzułmanie) około 20,5%. Jednak Izrael, powstały jako państwo żydowskie, ustanowił szabat i wszystkie żydowskie święta jako dni wolne od pracy. W mniejszym lub większym stopniu obchodzi je i celebruje cała żydowska populacja Izraela, mimo tego, że społeczeństwo jako takie wykazuje całe spektrum postaw względem religii żydowskiej – od ultra ortodoksyjnych po świeckie. W Izraelu oficjalnie przyjmuje się, że jeśli stopień ortodoksyjności mierzyć przestrzeganiem żydowskich praw i zwyczajów – 20% stara się przestrzegać wszystkich nakazów religijnych, 60% dokonuje pewnej selekcji w oparciu o własne wybory i tradycje etniczne, zaś 20% w zasadzie nie praktykuje. Dominującym wyznaniem jest judaizm.

Większość populacji izraelskich Arabów zamieszkuje albo w jednorodnych etnicznie terenach Galilei, włączając miasto Nazaret, w rejonie między Haderą i Petah Tikwą oraz na pustyni Negew, lub w mieszanych ośrodkach miejskich, takich jak Jerozolima, Akka, Hajfa, Lod i Ramla oraz Jafa. Są niejednorodne grupy, każda z wyraźnie indywidualnymi cechami, choć przeważnie posługują się językiem arabskim. Izraelscy muzułmanie to ponad 1,2 mln ludzi, z których większość to sunnici, zamieszkujący głównie w małych miasteczkach i wsiach. Ponad połowa mieszka w północnej części kraju i z zasady nie podaje się państwowej asymilacji.

Wycieczka